[ Pobierz całość w formacie PDF ]
//-->dr in¿. Tomasz DUDEKUniwersytet Rzeszowski, Katedra Agroekologii i Architektury Krajobrazuul. Æwikliñskiej 2; 35-601 Rzeszówe-mail: cobradud@interia.plEFEKTYWNOŒÆ WYBRANYCH TECHNOLOGIIZRYWKI DREWNA D£UGIEGOW LASACH GÓRSKICHAbstraktW wyniku przeprowadzonych badañ porównawczych, w zakresie osi¹ganej efektywnoœci ró¿nych technologii zrywki drewna3d³ugiego w lasach górskich ustalono, ¿e najni¿sze bezpoœrednie koszty zrywki 1 m drewna d³ugiego na odleg³oœæ do 600 mosi¹gniêto dla zrywki konnej. Na wiêksze odleg³oœci tañsza okaza³a siê zrywka ci¹gnikami. Najdro¿sza - bez wzglêdu naodleg³oœæ - jest zrywka kolejk¹ linow¹.S³owa kluczowe:lasy górskie; zrywka drewna; drewno d³ugie; efektywnoœæ; badania porównawczeWstêpNa ³amach niniejszego czasopisma zaprezentowano ju¿wyniki badañ efektywnoœci technologii zrywki drewnakrótkiego w lasach górskich [3]. W pracy tej zaprezentowanometody liczenia kosztów zrywki, które wykorzystano równie¿w niniejszym artykule, stanowi¹cym uzupe³nienie otechnologie zrywki drewna d³ugiego, stosowane w lasachgórskich w Polsce.Cel i zakresCelem pracy jest porównanie efektywnoœci ró¿nychtechnologii zrywki drewna d³ugiego, najczêœciej stosowanychw górskim gospodarstwie leœnym w Polsce, i na tej podstawiewskazanie najbardziej op³acalnych z nich. Badane technologiezestawiono w tab. 1.Tab. 1. Badane technologie zrywki drewna d³ugiegoTable 1. Assessed long-wood extraction technologiesTechnologia zrywkiŒrodekzrywkowyKolejka linowaLarix 3TSkider LKT 80Ci¹gnik rolniczyMTZ 82ZaprzêgdwukonnyPrace³adunkowewci¹garka w³asnakolejkiwci¹garka w³asnaci¹gnikawci¹garkazamontowanadodatkoworêcznieSposóbzrywkipó³podwieszonapó³podwieszonapó³podwieszonawleczonaKategoriau¿ytkowaniadrzewostanuTPP, IV dTPP, IV dTPP, IV dIV dDane wyjœciowe do kalkulacji kosztów zrywki drewnad³ugiego badanymi technologiami dla zrywki mechanicznejpodano w tab. 2, zaœ dla zrywki konnej w tab. 3. Koszt paszy dla1 konia poci¹gowego w ci¹gu doby podano w literaturze [3].Porównanie otrzymanych wyników badañ (tab. 4) wska-zuje, ¿e jednostkowy godzinowy koszt zrywki drewnad³ugiego skiderem LKT 80 i kolejk¹ linow¹ Larix 3T jest nazbli¿onym poziomie i wynosi oko³o 104 z³/h. Jest on 2-krotniewiêkszy od kosztu zrywki ci¹gnikiem rolniczym MTZ 82i 4-krotnie od kosztu zrywki zaprzêgiem 2-konnym. Wynika toprzede wszystkim z wysokiej ceny zakupu skidera lub kolejki,5-krotnie wy¿szej od ceny ci¹gnika rolniczego i a¿ 25-krotnieod ceny zaprzêgu.Tab. 2. Dane wyjœciowe do kalkulacji kosztów zrywkimechanicznej drewna d³ugiegoTable 2. The output data used in the calculation of long-woodmechanical extraction costsParametrdo kalkulacji kosztówCena zakupu, z³Okres amortyzacji, latWartoœæ po okresie amortyzacji,% ceny zakupuStopa procentowa kredytuw skali roku, %Ubezpieczenie sprzêtu,% ceny zakupuStró¿owanie, najni¿sza krajowabrutto, z³/m-c3Zu¿ycie paliwa, dm /hZu¿ycie oleju i smarów,% ceny paliwaCena paliwa bez podatku3VAT (22%), z³/ dmLiczba osób obs³ugiP³aca pracownika, z³/hLiczba godzin pracy w rokuWskaŸnik kosztów remontów,% kosztów amortyzacjiSkiderLKT 80*330 00081082,5-8,5203,09211168070Ci¹gnikMTZ 82*63 00081082,5-6203,09210168070KolejkalinowaLarix 3T350 00081082,511265203,09212168070Na podstawie przeprowadzonego wywiadu œrodowi-skowego, analizy rynku oraz studiów literaturowych [5, 8, 10]przyjêto œredni roczny czas pracy œrodków zrywaj¹cychdrewno d³ugie na poziomie 1680 h (8 h x 20 dni x 10,5miesi¹ca).Wyniki badañWyniki wydajnoœci zrywki drewna d³ugiego z drze-wostanów trzebie¿owych i rêbnych zosta³y ju¿ opublikowanena ³amach niniejszego czasopisma [1, 2], w zwi¹zku z czymzostan¹ pominiête w niniejszej pracy.* W celu uaktualnienia kalkulacji kosztów zrywki drewna ci¹gnikami MTZ 82 iLKT 80 - przy ich dokonanym pe³nym zamortyzowaniu siê - przyjêto dane dlapodobnych typów nowszych ich wersji, tj. odpowiednio MTZ Belarus 820 orazLKT 81 Turbo.Du¿e nak³ady inwestycyjne na zakup sprzêtu zrywkowegogeneruj¹ powstanie wysokich kosztów sta³ych. Ma to miejsceszczególnie w przypadku dro¿szych œrodków, z czego najwy¿-szy koszt sta³y (76 416 z³/rok) odnotowano w stosunku doTECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA2/2012kolejki linowej. W przypadku kolejki linowej wystêpujedodatkowo koniecznoœæ zatrudnienia osoby pilnuj¹cejurz¹dzenie w porze nocnej, poniewa¿ raz zainstalowane napowierzchni ciêæ pozostaje na niej a¿ do zakoñczenia praczrywkowych.Tab. 3. Dane wyjœciowe do kalkulacji kosztów zrywki drewnad³ugiego zaprzêgiem 2-konnymTable 3. The output data used in the calculation of long-woodextraction costs by means of the 2-horse-drawn cartParametr do kalkulacji kosztówCena zakupu: 2 konie, 2 chom¹ta, orczyki,linka, ³añcuch, z³Okres amortyzacji, latWartoœæ po okresie amortyzacji, z³Stopa procentowa kredytu, %Liczba godzin pracy w roku, hRoczny koszt ubezpieczenia, z³Koszt paszy w dniu postoju, z³Koszt paszy w dniu pracy, z³Koszty weterynaryjne roczne, z³Koszty kucia roczne, z³Liczba osób obs³ugiP³aca pracownika, z³/hZaprzêg 2-konny12 00064 0008168050015,2017,20300300210Wszystkie technologie zrywki drewna d³ugiego okaza³y siêtañsze w drzewostanach rêbnych ni¿ w trzebie¿owych (np. przyodleg³oœci 500 m by³y tañsze œrednio o 60-75%). By³o tospowodowane wiêkszymi wymiarami pojedynczych d³u¿ycw drzewostanach rêbnych i osi¹gan¹ st¹d wy¿sz¹ wydajnoœci¹zrywki.Omówienie wyników badañNajmniejszy godzinowy koszt zrywki drewna d³ugiegoponosi siê stosuj¹c zrywkê zaprzêgiem 2-konnym. Jest on 4-krotnie ni¿szy w porównaniu ze zrywk¹ za pomoc¹ skideraLKT 80 i kolejki linowej Larix 3T oraz 2-krotnie ni¿szy w sto-sunku do zrywki za pomoc¹ ci¹gnika rolniczego MTZ 823(tab. 4). Równie¿ bezpoœrednie koszty zrywki 1 m drewnad³ugiego s¹ najni¿sze dla zrywki konnej, ale na odleg³oœæ tylkodo oko³o 600 m (tab. 5). Na wiêksze odleg³oœci tañsza jestzrywka ci¹gnikami.Najdro¿sza bez wzglêdu na odleg³oœæ jest zrywka kolejk¹3linow¹. Badania wykaza³y, ¿e koszty bezpoœrednie zrywki 1 mdrewna kolejk¹ Larix 3T do odleg³oœci 400 m s¹ wy¿sze oko³o1,5 do 2-krotnie (zaœ powy¿ej tej odleg³oœci 2 do 3-krotnie)w porównaniu ze zrywk¹ ci¹gnikow¹. Przekonanie panuj¹cewœród leœników-praktyków wykonuj¹cych zrywkê drewnakolejkami, ¿e wzrost odleg³oœci transportowej powy¿ej oko³o400 m rzutuje w widoczny sposób na zwiêkszenie siê kosztujednostkowego w porównaniu z technologiami ci¹gnikowymi,potwierdzaj¹ otrzymane w niniejszej pracy wyniki badañ(tab. 5).Wyniki badañ kosztów bezpoœrednich zrywki za pomoc¹kolejki Larix 3T, przedstawiaj¹ siê podobnie, jak wykonane 4lata wczeœniej wyniki badañ tego samego modelu kolejki,eksploatowanej w porównywalnych warunkach do opisanychw niniejszej pracy, opublikowane przez Sosnowskiego i in.w pracy [9]. W badaniach autora koszt zrywki kolejk¹ z drze-3wostanu rêbnego dla odleg³oœci 100 m wyniós³ 10,33 z³/m ,3w pracy [9] natomiast wyniós³ on 11,57 z³/m (tab. 5).Natomiast koszt zrywki kolejk¹ z drzewostanu rêbnego dla3odleg³oœci 700 m w badaniach autora wyniós³ 34,24 z³/m ,3w pracy [9] natomiast wyniós³ on 34,68 z³/m (tab. 5). Nazbli¿on¹ wysokoœæ kosztów zrywki, pomimo postêpuj¹cegowzrostu cen, mia³a wp³yw nieco wy¿sza wydajnoœæ uzyskanaprzez kolejkê podczas obserwacji prowadzonych przez autoraniniejszej pracy.Wyliczone w niniejszej pracy koszty zrywki drewna bada-nymi technologiami s¹ nak³adami, jakie ponosi firma wykonu-j¹ca tê operacjê transportu leœnego. Natomiast nadleœnictwaw Polsce najczêœciej nie ró¿nicuj¹ wielkoœci stawek taryfo-wych za zrywkê drewna ró¿nymi œrodkami. W zwi¹zku z tym,3wy¿sze koszty bezpoœrednie konnej zrywki 1 m drewna d³u-giego ponoszone przez firmê przy wiêkszych odleg³oœciachZró¿nicowanie wysokoœci kosztów zmiennych badanychtechnologii zrywki drewna d³ugiego jest o wiele mniejsze, ni¿w przypadku nak³adów sta³ych. Najwy¿sze koszty zmienne(115 897 z³/rok) zanotowane przy zrywce skiderem LKT 80, s¹oko³o 3-krotnie wy¿sze od najni¿szych nak³adów, wystêpu-j¹cych przy zrywce konnej.Bezpoœredni koszt zrywki 1 m3drewna d³ugiego - niezale-¿nie od kategorii u¿ytkowania, dla tej samej odleg³oœci jestnajwy¿szy przy zrywce linowej (tab. 5).W drzewostanach trzebie¿owych, koszt zrywki kolejk¹linow¹ Larix 3T, przy odleg³oœci 300 m, jest oko³o 1,9-razywy¿szy od zrywki ci¹gnikowej (LKT 80 lub MTZ 82). Nato-miast przy odleg³oœci 700 m koszt zrywki kolejk¹ jest 2,6-razywiêkszy od najni¿szego, odnotowanego dla ci¹gnika LKT 80i 2,1 razy wiêkszy od ci¹gnika MTZ 82. Koszt zrywkici¹gnikami do odleg³oœci 400 m jest na zbli¿onym poziomie,natomiast przy wiêkszych odleg³oœciach ni¿szy koszt wyka-zuje zrywka ci¹gnikiem specjalistycznym LKT 80.W drzewostanach rêbnych koszt zrywki drewna d³ugiegoci¹gnikami jest na podobnym poziomie i przy odleg³oœci 300 mjest ni¿szy 2-krotnie, a przy odleg³oœci 700 m 2,7-krotnie - odzrywki kolejk¹ linow¹. Najni¿szy koszt jednostkowy wykazujetechnologia zrywki wleczonej zaprzêgiem dwukonnym. Przyporównywalnych odleg³oœciach, wspomniany koszt jest oko³o3-razy mniejszy od zrywki kolejk¹ linow¹. W stosunku dozrywki ci¹gnikowej, zrywka konna, realizowana na krótszeodleg³oœci, wykazuje ni¿sze koszty. Ró¿nica jest tym wiêkszaim krótsza odleg³oœæ zrywki. Przy odleg³oœci ok. 700 m kosztyzrywki konnej i ci¹gnikowej równowa¿¹ siê.Tab. 4. Kalkulacja rocznych i godzinowych kosztów bezpoœrednich zrywki drewna d³ugiegoTable 4. Calculation of annual and hourly direct costs of long-wood extractionPozycja kosztówAmortyzacjaOdsetki bankoweUbezpieczenieStró¿owanieI. Koszty sta³e razemPaliwo (koszt pasz w dni pracy)Oleje, smary (k. pasz postoju)P³ace za³ogiRemonty (k. kucia, weterynar.)II. Koszty zmienne razemKoszty zrywki razem (I+II)Koszt zrywki LKT 80Koszt zrywki MTZ 82Koszt zrywki Larix 3Tz³/rokz³/rokz³/hz³/hz³/rokz³/h708722,104,2223,44393753712528628,931,709,47159051499615754,910,945,2187508250---7,3712386-1152435,946,8645,4976416603713114726,2618,5415,45259564412562295,253,713,0951918825336002220244032036960496115,472,9516,4127562259877593768,9845,2058,959902911589787461104,9252,06104,44175445176268Zaprzêg 2-konnyz³/rokz³/h13330,795380,325000,30-23711,4136122,1523561,403360020,006000,364016823,914253925,32TECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA2/2012Kategoria u¿ytkowania / Technologia zrywkiDrzewostany trzebie¿oweLKT 80 zrywaj¹cy drewno w pó³podwieszeniuMTZ 82 zrywaj¹cy drewno w pó³podwieszeniuLarix 3 T zrywaj¹ca drewno w pó³podwieszeniuDrzewostany rêbneZaprzêg 2-konny zrywka wleczonaLKT 80 zrywaj¹cy drewno w pó³podwieszeniuMTZ 82 zrywaj¹cy drewno w pó³podwieszeniuLarix 3 T zrywaj¹ca drewno w pó³podwieszeniuOdleg³oœæ zrywki [m]3005007001003koszt zrywki [z³/m ]16,4214,8411,6713,2619,8716,7910,5813,6643,1634,7017,7326,183koszt zrywki [z³/m ]13,199,662,586,1213,3011,217,059,1312,6410,375,848,1134,2410,3318,29 26,31Tab. 5. Koszty bezpoœrednie [z³] zrywki 1 mdrewna d³ugiegoTable 5. Direct costs of long-wood extraction inPLN per cubic meter3oraz ni¿sza wydajnoœæ pracy ni¿ ci¹gnikami, powodujezmniejszanie siê udzia³u tej bardzo proekologicznej techno-logii.Jak s³usznie zauwa¿aj¹ B. Porter i K. Porter [6] orazSosnowski [7], nale¿y zdaæ sobie sprawê z tego, ¿e stosowanieurz¹dzeñ zrywkowych i technologii mniej uszkadzaj¹cychœrodowisko poci¹ga za sob¹ koniecznoœæ ponoszenia wy¿szychkosztów przez wykonawców tych prac. St¹d przy wykony-waniu zrywki drewna technologiami proekologicznymi (z u¿y-ciem kolejek linowych i koni), co jest wskazane szczególniew lasach górskich, pe³ni¹cych funkcje ochronne, nale¿a³obystosowaæ kilkakrotnie wy¿sze stawki taryfowe ni¿ przy zrywceci¹gnikowej.W nielicznych nadleœnictwach w Polsce, w których stosujesiê technologie zrywki kolejkami linowymi, stawki za jejwykonanie s¹ kilkakrotnie wy¿sze ni¿ za transport innymiœrodkami (ci¹gnik rolniczy, skider, ci¹gnik g¹sienicowy,zaprzêg konny). W sytuacji, kiedy istnieje mo¿liwoœæwytransportowania drewna z powierzchni ciêæ alternatywnymiœrodkami, najczêœciej wybiera siê skider linowy, wykazuj¹cynajni¿sze jednostkowe koszty zrywki na dalsze odleg³oœci.Wybierane s¹ wiêc technologie tañsze, pomimo powstawaniaprzy ich stosowaniu najwiêkszych uszkodzeñ lasu [4].PodsumowanieNajni¿sze koszty bezpoœrednie zrywki 1 m3drewna d³u-giego z górskich drzewostanów trzebie¿owych wyliczono dlatechnologii pó³podwieszonej skiderem LKT 80, natomiastz drzewostanów rêbnych - przy odleg³oœciach transportowychdo ok. 600 m - dla technologii zrywki wleczonej zaprzêgiem 2-konnym, zaœ przy d³u¿szych - dla technologii pó³podwieszonejza pomoc¹ ci¹gnika rolniczego MTZ 82. Niezale¿nie ododleg³oœci i kategorii u¿ytkowania, najwy¿sze kosztybezpoœrednie poniesiono przy zrywce drewna d³ugiego kolejk¹linow¹ Larix 3 T. Przedstawione uszeregowanie, stwarzaprzes³anki do dokonywania trafnego wyboru technologiizrywkowych w górskim gospodarstwie leœnym pod k¹tem ichefektywnoœci.Wzrost odleg³oœci transportowej powy¿ej 400 m rzutujew widoczny sposób na zwiêkszenie siê kosztu jednostkowegozrywki drewna kolejk¹ linow¹ w porównaniu z technologiamici¹gnikowymi, w zwi¹zku z czym w celu poprawienia efekty-wnoœci tej proekologicznej technologii zrywki drewna,nale¿a³oby przygotowaæ projekt rozbudowy infrastrukturydrogowej. W pierwszym etapie wprowadzania wspomnianegoprojektu, nale¿a³oby d¹¿yæ do zagêszczenia sieci drogowejw taki sposób, aby odleg³oœæ miêdzy drogami nie by³a wiêkszani¿ podwójna d³ugoœæ liny noœnej kolejki, np. przy Larix 3Tby³oby to 2×800 m. W drugim etapie nale¿a³oby wybudowaædrogi w po³owie odleg³oœci pomiêdzy ju¿ istniej¹cymi.Odleg³oœæ ta umo¿liwi³aby zrywkê drewna kolejk¹,posiadaj¹c¹ linê noœn¹ o d³ugoœci 800 m w górê lub w dó³ stokuna zalecan¹ odleg³oœæ transportu dla tego rodzaju sprzêtu,wykazan¹ w niniejszej pracy, tj. oko³o 400 m.Bibliografia[1] Dudek T.: Badanie wydajnoœci technologii zrywki drewna w lasachgórskich. Czêœæ 1. Drzewostany przedrêbne. Technika RolniczaOgrodnicza Leœna, 2010, nr 3, s. 3-5.[2] Dudek T.: Badanie wydajnoœci technologii zrywki drewna w lasachgórskich. Czêœæ 2. Drzewostany rêbne. Technika RolniczaOgrodnicza Leœna, 2010, nr 4, s. 2-4.[3] Dudek T.: Efektywnoœæ wybranych technologii zrywki drewnakrótkiego w lasach górskich. Technika Rolnicza Ogrodnicza Leœna,2011, nr 2, s. 8-10.[4] Dudek T., Sosnowski J.: Ocena œrodowiskooszczêdnoœci wybranychtechnologii zrywki drewna w lasach górskich. Sylwan, 2011, nr 6,s. 413-420.[5] Porter B.: Techniczne, ekonomiczne i przyrodnicze aspekty zrywkidrewna w sosnowych drzewostanach przedrêbnych. FundacjaRozwój SGGW, Warszawa, 1997.[6] Porter B., Porter K.: Wp³yw sposobu pozyskania i zrywki naœrodowisko leœne. Przegl¹d Techniki Rolniczej i Leœnej, 1998, nr 6,s. 20-22.[7] Sosnowski J.: Proekologiczne walory œrodków do zrywki drewna.Materia³y z konf. „Mechanizacja prac leœnych w warunkach leœnictwawielofunkcyjnego w Polsce”, s. 36-46. Miêdzyn. Targi Bydgoskie“SAWO” - V Targi Gosp. Leœ., Przem. Drzew. i Ochr. Œrod.,Tuchola, 2001.[8] Sosnowski J., Porczak K.: Comparison of technical and economicindexes of logging by means of the tractor and the horse on theexample of the Krasiczyn Forest District. [w:] International ScientificConference “Ecological, Ergonomic and Economical Optimization ofForest Utilization in Sustainable Forest Management”. ZeszytyNaukoweAR w Krakowie, 2005, nr 419, s. 267-273.[9] Sosnowski J., Obajtek B., Zieliñski T.: Przydatnoœæ kolejki linowejLarix 3 T do zrywki drewna z drzewostanów rêbnych w górach.Sylwan, 2004, nr 4, s. 11-21.[10] Suwa³a M.: Porównanie zrywki drewna forwarderem i skideremw drzewostanach podgórskich i górskich. Logistika technickejvyroby dreva v Karpatach, Zvolen, 2002, nr 9, s. 251-259.THE EFFECTIVENESS OF SELECTED TECHNOLOGIES OF LONG-WOOD EXTRACTIONIN MOUNTAIN FORESTSAbstractAs a result of comparative research in terms of achieved efficiency of long-wood extraction technologies in mountain forests, there wasfound the lowest direct cost of logging of 1 m3for a horse skidding, but at a distance of about 600 m. At greater distances logging turns outto be cheaper with use of skidding tractors. Regardless of distance logging by means of the cable crane is the most expensive.Key words:mountain forests; wood extraction; long wood; effectiveness; comparative researchesTECHNIKA ROLNICZA OGRODNICZA LEŒNA2/2012
[ Pobierz całość w formacie PDF ]