[ Pobierz całość w formacie PDF ]
James P. Duffy Yincent L. RicciCAROWIEWprowadzenieRosja! Nazwa tego pa�stwa przywodzi na my�l obrazy rozleg�ych �yznych step�w,ogromnych, pokrytych �niegiem ja�owych obszar�w syberyjskiej dziczy orazdostatnie, pe�ne tajemnic �ycie autokratycznych w�adc�w. Paradoksalnie, mimosilnych historycznych wi�z�w ��cz�cych nas z Angli�, nam. Amerykanom, �atwiejprzychodzi wymieni� imiona kilkorga monarch�w rosyjskich ni� monarch�wbrytyjskich. Kojarzymy ich z r�nymi rzeczami - pocz�wszy od wysadzanychklejnotami szat, sobolowych futer i ol�niewaj�co pi�knych jajek Fabergegokolekcjonowanych przez ostatnich car�w, a sko�czywszy na absolutnej,despotycznej w�adzy, dla kt�rej utrzymania nie cofali si� nieraz nawet przednajgorszym okrucie�stwem. Iwan Gro�ny, Piotr Wielki, Katarzyna Wielka i ostatni,najbardziej tragiczna posta� spo�r�d rosyjskich monarch�w - car Miko�aj II, atak�e jego �ona Aleksandra - s� nam tak dobrze znani jak g��wne postaci naszejw�asnej histo�i. Jednak�e to zaledwie czworo z d�ugiej listy w�adaj�cych tympot�nym imperium przez ponad tysi�c lat. Na stronach niniejszej ksi��ki poznamywszystkich monarch�w, kt�rzy mieli znacz�cy wp�yw na ukszta�towanie wizerunku, atak�e los�w Rosji.W�a�ciwie niewiele wiadomo o pierwszych ksi���tach rz�dz�cych plemionar ruskimi,poniewa� do momentu przybycia na Ru� chrze�cija�skich misjonarz w drugiejpo�owie IX wieku, S�owianie nie posiadali j�zyka pisanego, kto pozwoli�byzachowa� ich histori� z tamtego okresu. Sporo jednak z dziej�w Ro' zosta�ospisane ca�e wieki p�niej w kronikach opartych na podaniach ludowy c iprzekazywanych z pokolenia na pokolenie. Jest wi�c rzecz� bardziej ni� prawdopodobn�, �e znaczna cz�� informacji rozmy�a si�, zagubi�a albo te� z biegiemczasu, �wiadomie lub nie, zosta�a poddana zabiegom upi�kszaj�cym, kt�re zatar�yindywidualny rys szczeg��w. Jednak�e ze wzgl�du na fakt, �e s� to jedynedost�pne nam dane, musimy na nich polega�, nie maj�c mo�liwo�ci weryfikacjiposzczeg�lnych kronikarskich zapis�w, z wyj�tkiem tych rzadkich przypadk�w, gdyheroiczne czyny lub pot�ga liczebna si� ruskich pojawiaj� si� ni st�d, ni zow�d,wraz z dat� i miejscem pami�tnego wydarzenia, w historiografii innych pa�stw.Historia najwcze�niejszych lat istnienia Rosji ��czy wi�c w sobie s�owia�skiemity, opowie�ci Norman�w, wzmianki w dokumentach historycznych - pocz�t-kowo tylko w Cesarstwie Bizantyjskim - oraz opowie�ci przekazywane ustnie zpokolenia na pokolenie. W og�lnym zarysie rozw�j wydarze� wydaje si� odpowiada�prawdzie i do chwili, gdy nie zostan� odkryte jakie� nie znane dot�d kroniki,b�dzie ona jedyn� istniej�c� histori� Rosji.A� do drugiej po�owy XVI wieku Europejczycy stosowali kalendarz julia�ski,opracowany przez Juliusza Cezara'. W roku 1582 Zach�d przeszed� na kalendarzgregoria�ski, wprowadzony przez papie�a Grzegorza XIII, jednak�e Rosjakorzysta�a z kalendarza julia�skiego a� do 1918 roku, gdy bolszewicy zast�piligo gregoria�skim. W rezultacie kalendarz stosowany przez Rosjan w pierwszychsiedemnastu latach XX wieku by� op�niony w stosunku do zachodniego o 13 dni, o12 dni w wieku XIX i o 11 dni w wieku XVIII. Te rozbie�no�ci s� istotne, je�elichcemy odnie�� wydarzenie, kt�re mia�o miejsce w Rosji, do innego, do kt�regodosz�o gdzie indziej w tym samym dniu.Historia Rosji przedstawiona w tej ksi��ce dzieli si� na cztery wyra�ne okresy.Pierwszy z nich to dzieje Rusi Kijowskiej, po�o�onej na terenach dzisiejszejUkrainy - kraju o dominuj�cych wp�ywach w konfederacji ksi�stw, z kt�rej p�niejwy�oni�o si� imperium rosyjskie. Zwierzchnikiem pa�stwa kijowskiego ipoprzednikiem rosyjskich car�w by� wielki ksi���, kt�remu przysi�gali wierno��pomniejsi ksi���ta, rz�dz�cy ruskimi ziemiami. Kij�w pozosta� o�rodkiem w�adzy,a tak�e handlu, dop�ki w roku 1169 nie spl�drowa� go i nie spali� rywalwielkiego ksi�cia2. Po tej kl�sce nast�puje drugi okres, podczas kt�rego noweo�rodki w�adzy politycznej Rusi wykrystalizowa�y si� najpierw we W�odzimierzunad Kla�m�, a potem w Moskwie. W�a�nie wtedy mongolscy koczownicy zacz�liposuwa� si� w g��b Rusi, stopniowo podporz�dkowuj�c sobie rozproszone ksi�stwaruskie i sprowadzaj�c je do roli wasali.Trzeci okres w historii Rosji rozpoczyna si� w 1462 roku, z chwil� wst�pienia natron Iwana III Wielkiego, kt�ry wyp�dzi� z Rusi Mongo��w, og�osi� si�"samow�adc�" i rozpocz�� jednoczenie wszystkich, dot�d niezale�nych ksi�stw,d���c do utworzenia jednego silnego o�rodka w�adzy. Czwarty okres zaczyna si� wroku 1613, gdy na tron Rurykowicz�w wst�pi�a z chwil� koronacji cara Micha�a Idynastia Romanow�w. Epoka ta ko�czy si� w marcu 1917 roku, gdy ostatni car,Miko�aj II, abdykowa� na rzecz swojego brata, wielkiego ksi�cia Micha�a, kt�ryodm�wi� przyj�cia korony wobec niemal zupe�nego braku poparcia dla monarchii.Po upadku domu Romanow�w i powstaniu totalitarnej dyktatury komunistycznejwielcy ksi���ta3, ksi���ta, carowie i ich potomkowie prawie zupe�nie' Tw�rc� kalendarza julia�skiego by� w�a�ciwie astronom aleksandryjskiSosigenes, kt�remu Juliusz Cezar powierzy� w roku 46 p.n.e. reform� dotychczasobowi�zuj�cego kalendarza rzymskiego.2 By� nim ksi��� w�odzimiersko-suzdalski Andrzej Bogolubski (zm. 1174), synksi�cia Jerzego Do�gorukiego uznawanego za za�o�yciela Moskwy.3 Zgodnie z wprowadzonymi w 1886 r. nowymi przepisami tytu� "wielkiego ksi�cia"przys�ugiwa� jedynie synom i wnukom car�w, a nie - jak dot�d - m�skim potomkomcara w linii prostej. Zmiana przepis�w by�a wynikiem szybkiego rozradzania si�dynastii Romanow�w w XIX stuleciu, co prowadzi�o do wzrostu liczby wielkichksi���t i w konsekwencji - stopniowej deprecjacji tytu�u, a nade wszystkouszczerbku dla carskiej kasy.znikn�li z oficjalnej historiografii Rosji, chocia� wielu starszych ludzipotajemnie przechowywa�o w swoich domach zdj�cia i inne pami�tki carskiejprzesz�o�ci Rosji. Od czasu upadku komunistycznego Zwi�zku SocjalistycznychRepublik Radzieckich w grudniu 1991 roku zaskakuj�co du�a liczba Rosjan okazuje�ywe zainteresowanie imperialn� przesz�o�ci� kraju, wzywaj�c nawet do og�oszeniaMiko�aja II �wi�tym rosyjskiej Cerkwi prawos�awnej.Cz�� pierwszaPODWALINY IMPERIUMRozdzia� l ZANIM POWSTA�A RU�Obywatele dziewi�tnastowiecznej Europy zachodniej postrzegali Rosj� jako kraj oazjatyckim rodowodzie. Wi�kszo�� Europejczyk�w uwa�a�a Rosjan za bardziejorientalnych ni� europejskich, gdy� przez wiele stuleci carowie utrzymywali sw�jkraj w izolacji od cywilizacji zachodnioeuropejskiej, z dala od nowych pr�d�wumys�owych, a tak�e osi�gni�� nauki i techniki. Sprawowali w ten spos�bca�kowit� kontrol� nad ka�dym aspektem �ycia rosyjskiego ludu. W rzeczywisto�ciza� Rosjanie i Rosja maj� bardziej europejskie ni� azjatyckie korzenie. Mimo i�rozleg�e terytoria imperium rosyjskiego zamieszkiwa�y narody o zr�nicowanymdziedzictwie kulturowym i genetycznym, kolebk� wsp�czesnego spo�ecze�stwarosyjskiego s� �yzne ziemie dzisiejszej po�udniowoeuropejskiej cz�ci Rosji orazUkrainy. Tereny te, po�o�one na p�noc od Morza Czarnego, ograniczone s� nazachodzie dolnym biegiem Dunaju i rzek� Don na wschodzie.Na siedem stuleci przed narodzeniem Chrystusa Grecy skolonizowali p�nocnewybrze�e Morza Czarnego. Za�o�yli tam t�tni�ce �yciem o�rodki handlowe, kt�reprzyci�ga�y wielu kupc�w z p�nocy i wschodu. Wiele spo�r�d owych osad,szczeg�lnie tych na P�wyspie Krymskim, istnieje po dzi� dzie�, mimo �e obecniezachowa�y si� stosunkowo nieliczne �lady, �wiadcz�ce o ich greckim pochodzeniu.Najwcze�niejsi mieszka�cy po�udniowej Rosji, maj�cy bezpo�rednie zwi�zki zwsp�czesn� ludno�ci� rosyjsk�, byli grup� do�� zr�nicowan� etnicznie. Znanipod r�nymi nazwami plemiennymi, sami siebie nazywali S�owienami, kt�ra to nazwanajwyra�niej wywodzi si� od wyrazu "s�owo", daj�c p�niej w wyniku przekszta�ce�- S�owian. Niewiele wiadomo o pocz�tkach plemienia S�owian, z wyj�tkiem tego, �epierwsze rodziny lub rody prowadzi�y koczowniczy tryb �ycia i zajmowa�y si�wypasaniem byd�a. Po osiedleniu si� na sta�e utworzy�y zacz�tek ruskiej ludno�cirolniczej. S�owianie byli stosunkowo spokojnym ludem, kt�ry organizowa� si� wplemiona oraz klany, zasadniczo wystrzegaj�c si� tworzenia struktur militarnychi politycznych.S�owianie byli wysocy, mieli jasn� karnacj�, jasnobr�zowe w�osy i b��kitne lubszare oczy. Wzd�u� rzek p�yn�cych w europejskiej cz�ci Rusi zak�adali ma�eosady sk�adaj�ce si� w przewa�aj�cej cz�ci z dom�w zbudowanych z drewnianychbali, skupionych za ochronnym wa�em ziemnym, na kt�rego szczycie znajdowa� si�drewniany cz�stok�. Z rodzimych drzew budowali �odzie, kt�rymi zapuszczali si�w g�r� sp�awnych rzek. Sztuk� t� posiedli zapewne z konieczno�ci, poniewa�szlaki wodne pokonywa�o si� znacznie �atwiej ni� drogi l�dowe prowadz�ce przezg�ste lasy i niedost�pne bagna.Niekt�re plemiona s�owia�skie migrowa�y na po�udnie i zak�ada�y osady na stepach- rozleg�ych trawiastych r�wninach. Ze wzgl�du na znikom� liczb� naturalnychprzeszk�d, powstrzymuj�cych naje�d�c�w, S�owianie bezustannie znajdowali si� na�asce �upie�c�w, kt�rzy systematycznie nadci�gali ze wschodu w poszukiwaniu�up�w i pastwisk dla swoich stad.Jednymi z pierwszych naje�d�c�w byli Scytowie. Te koczownicze, wojownicze ludypochodzenia g��wnie ira�skiego, kt�re mia�y w zwyczaju stroi� si� w skalpyzg�adzonych wrog�w, zosta�y opisane przez greckiego historyka Herodota w V wiekup.n.e. Scytowie podbili znaczn� liczb� plemion s�owia�skich. Prowadzili o�ywion�dzia�alno�� handlow� z greckimi osadami nad Morzem Czarnym, jak r�wnie� zpo�o�onymi daleko na wsch�d o�rodkami mongolskimi i chi�skimi. Scyt�w wyparliSarmaci, ludy r�wnie� w wi�kszo�ci ira�skie. Zaj�cie przez Sarmat�w urodzajnychstep�w na p�noc od Morza Czarnego nast�powa�o stopni...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]