[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dwudziestolecie międzywojenne
Nazwa
Dwudziestolecie międzywojenne (lub międzywojnie) to termin używany na określenie epoki kulturowej, historycznej i literackiej, której rozwój przypadł na okres między I a II wojną światową. I wojna, a jeszcze wcześniej wypadki związane z rewolucją na ziemiach rosyjskich i polskich (1915, 1917), doprowadziły do przewartościowania dotychczasowego porządku świata zarówno w dziedzinie polityki, jak i nauki, kultury i obyczajów.
Chronologia epoki
Początek epoki dwudziestolecia międzywojennego przypada na koniec I wojny światowej, czyli na rok 1918. Pierwsze 10 lat twórczości epoki to tzw. „okres jasny”, charakteryzujący się względnym optymizmem. Wzrost tendencji nacjonalistycznych i pogłębiające się kryzysy polityczno-gospodarcze, przypadające na lata 30-te XX wieku, przyczyniły się do nasilenia tendencji pesymistycznych i katastroficznych w sztuce („okres ciemny”). Wybuch II wojny światowej w 1939 r. stanowi kres epoki dwudziestolecia międzywojennego.
Filozofia epoki
- bergsonizm (intuicjonizm)
Ø intuicjonizm to filozofia stworzona przez H. Bergsona (1859 – 1941)
Ø Bergson głosił, że główną rolę w procesie życiowym odgrywa nie rozum, ale irracjonalny pęd życiowy elan vital
Ø twórca kieruje się według niego intuicją, wyrażając w swoim dziele naturę
Ø intuicja pozwala poznać rzeczywistość w jej zmienności i różnorodności
Ø świat, według Bergsona, podlega ciągłemu rozwojowi, a życie człowieka jest strumieniem przeżyć i czynów
Ø najwyższą wartość stanowi wolność
Ø filozofia Bergsona i jego subiektywna teoria czasu wywarły ogromny wpływ na ideologię i twórczość XX wieku – odwoływali się do niej m.in. włoscy faszyści, czerpała z niej psychoanaliza oraz twórcy, m.in. M. Prostu („W poszukiwaniu straconego czasu”)
- pragmatyzm
Ø kierunek w filozofii reprezentowany przez Williama James (1842 – 1910), zakładającego, że jedynym kryterium prawdy jest jej wartość praktyczna, czyli powodzenie, przydatność
Ø w procesie poznawania rzeczywistości ważniejsza, niż przybliżenie się do prawdy, jest możliwość wykorzystania zdobytej wiedzy dla zaspokojenia potrzeb ludzkości
Ø pragmatycy przeciwstawili się racjonalizmowi
Ø nazwa kierunku stworzona przez Charlesa Peirce’a
- fenomenologia
Ø system stworzony przez Edmunda Husserla (1859 – 1938), odrzucający metafizykę i spekulacje filozoficzne na rzecz „powrotu do konkretu”
Ø według Husserla pierwotne jest postrzeganie rzeczywiste, a wtórna – myśl, dążąca do intencjonalnego ogarnięcia przedmiotu, czyli przedstawienia go w określony sposób
Ø metoda Husserla służyła do analizy fenomenów (zjawisk)
- egzystencjalizm
Ø filozoficzna idea, zgodnie z którą celowe jest rozpatrywanie egzystencji człowieka, w jej realnym wymiarze
Ø życie człowieka od początku jego istnienia jest absurdalne, czyli pozbawione sensu i jedynie sam człowiek może mu nadać znaczenie, i tym samym stać się istotą rozumną
Ø „być” to znaczy zaangażować się w życie
Ø byt (egzystencja) jest zatem pierwotny wobec jego sensu (esencji)
Ø człowiek całe życie skazany jest na wolność wyboru, co wywołuje w nim lęk przed istnieniem i przed śmiercią
Ø jedyną ucieczką od absurdu i lęku jest heroiczna próba wykraczania poza samego siebie, poza własne, ludzkie ograniczenia
Ø za twórcę egzystencjalizmu uważa się Martina Heideggera, a za jego kontynuatora Karla Jaspersa
Ø rozróżnia się dwa nurty filozofii egzystencjalnej:
Þ chrześcijański (Marcel i Jaspers)
Þ ateistyczny (Camus i J.P.Sartre)
Ø egzystencjalizm wywarł ogromny wpływ na obyczajowość europejską oraz na literaturę, zwłaszcza powojenną
... [ Pobierz całość w formacie PDF ]