[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Miko�aj DyakowskiDyariusz Wiedenskiej okazyjiW IMI� PA�SKIE, AMENDyaryusz wide�skiej okazyji przez Najja�niejszegoKr�la Jmci polskiego, Jana Trzeciego, z wiekopom-n� s�aw� narodu naszego ekspediowanej 1, terazprzez W. Jmci Pana Miko�aja na Dyakowcach Dya-kowskiego, podstolego latyczewskiego2, natenczasw pokoju tego� Najja�niejszego Kr�la Jmci s�u��ce-go i pod Widniem actu 3 b�d�cego, ile przy m�odejnatenczas aplikacyji 4, co rozum uwa�a�, oko widzie�,ucho s�ysze� a pami�� poj�� mog�a, wypisany.PREKUSTODYCYJA 5 LEKTOROWIPOSPOLITA MNIE UCZY PRAKTY-ka, �e lubo wiele spektator�w6 na jedno� razem zapatry-wa� si� mo�e obiectum, a ka�dy z nich pod inn� a inn�konsyderowa�7 go formaln� racyj�. Tak lubo od wieluzacnych i godnych wide�skiej okazyji dosy� obszernei prawdziwe dla wiekopomnej s�awy na �wiat wysz�yDyaryusze 8, �e jednak tego nie dotkn�y, co ja uwa�a�em,widzia�em i s�ysza�em, przeto nie prejudykuj�c9 niczyjejedycyji, nowy a prawdziwy, ten, w czym tu czego nie do-staje referuj�cy si� 10 do innych edycyji, umy�li�em wypisa�dyaryusz z radykalnego fundamentu 11,Kt�ry jest takowy:Jako jest nie�miertelna kr�l�w i Kr�lestwa Francus-kiego ad Imperium 12 o Koron� Cesarsk� 13 pretensyja, taki lucta 14 o ta� prawie wieczna, do kt�rej lubo zawszesubtelnego Francyja za�ywa�a konceptu15, osobliwszymjednak sposobem wtenczas tego u�y�a modeluszu 16. Rzecz-Pospolita nasza mia�a pakta z Cesarzem 17, a Imperium 18z Turczynem, Sulimanem Wielkim 19 zawarte, kt�ry roku(�e nie pami�tam kt�rego, wi�c dla doczytania si� odsy-�am do kronik) by� sam w osobie swojej pod Widniemi ca�� kampanij� na dobywaniu jego strawi�, gdzie, �e gozasz�y jesienne s�oty i nast�powa�y zimowe czasy (w kt�re,czyli pod�ug zwyczaju, czyli pod�ug Alkoranu20 mahome-ta�skiego, �e za granicami swymi nigdy nie zimuj�, alesi� na �wi�ta swoje przed �w. Marcinem21, na p�tory,czyli na dwie niedziele przypadaj�ce, Kassyni zwanez pola do domu wracaj� i ju� wtenczas, cho�by by� naj-�wdwszy, w�dz wojska w polu nie zatrzyma), a w Widniute� by�y du�o nadw�tlone si�y, wi�c tak Cesarz Chrze�ci-ja�ski jako i ten Suliman nak�oni�y si� do traktat�w, przezkt�re, mi�dzy innymi punktami, ten wym�g� Turczyn naCesarzu Chrze�cija�skim, aby na wieczn� pami�tk� (�etu sam Cesarz Turecki w osobie swojej by�) z ko�cio��wkatolickich w Widniu porzucane by�y krzy�e, a miesi�cetureckie podawane. (Na co wtenczas Rzesza Niemiecka dlas�abych si� pozwoli� musia�a i tak uczyni�a. Dla weryfi-kacyji niech czytelnik czyta po dawnych mapach, to nieinaczej znajdzie kopersztychowany23). Kt�rego punktutraktat�w tak na swoj� stron� za�ywa Francyja.Ludwik Wielki, kr�l francuski 24, przez ojc�w prowin-cyji, czyli francuskich, czyli hiszpa�skich, prokuruje25 mi-syj� w Rzymie do W�gier, aby ci� jezuici luterany i kal-winy tam zag�szczone nawraca� mogli, co w Rzymie otrzy-mawszy, jako W�gry s� pod Cesarzem, tak udaj� si� doDworu Wide�skiego upraszaj�c Cesarza o pozwolenie li-beri exercitii 26 wiary w W�grach, kt�ry Cesarz, natenczasLeopold 27, jako pan nabo�ny i jezuit�w kochaj�cy, ochot-nie tego dopu�ci� z wielkim respektem 28.Wyprawuje tedy starszy tych misjonarz�w, co nad nie-mi by�, dw�ch tylko jezuit�w do W�gier na misyj�, zale-caj�c im pilne pieczo�owanie i ochotn� �arliwo�� do po-zyskania dusz Bogu, a w sercu starszy tych misjonarz�wmaj�c to intentum 29, aby przez to pobudzi� do bunt�wW�gr�w przeciw Cesarzowi. Ci dw�ch, wyprawieni odstarszego swego, misjonarze jezuici niewiadomi skrytegointentum starszego swego jako baranki niewinne id� do W�gier, gdziepocz�li du�o naucza� luterij� i kalwin�w,z czego tumult si� zaraz wszcz��, kt�ry �apa tych dw�chjezuit�w i jednego z nich �ywcem ze sk�ry odziera i b�-ben z niej robi in lasionem30 wiary katolickiej. Drugiegoin Julio, czyli Augusto 31, gdy mucha najwi�ksza, nagiegonasmarowawszy miodem przywi�zuj� w lesie do drzewa,przy kt�rym od much i innego robactwa za jedzony m�-cz�sk� otrzyma� koron�. Dowiaduje si� o tym tych pom�-czonych misjonarz�w starszy w Widniu zostaj�cy, kt�ry,jako maj�cy adres do Cesarza, donosi Dworowi Cesar-skiemu pope�niony przez W�gr�w exces, remonstruj�c32tyranij� na misjonarzach uczynion�. Ka�e zaraz Cesarz�apa�, sekwestrowa� 33, egzekwowa� tak pryncypa��w owe-go buntu, jako te� faktor�w34, i pope�nionego krymina�uz�oczy�c�w, z czego wi�kszy w pa�stwie w�gierskimwszcz�� si� bunt.A �e mi�dzy principa�am�, czyli faktorami tego buntuzostawa� Takieli35 (kt�ry nie ty�o sam przez siebie by�panem wielkim, ale i przez o�enienie jeszcze wi�kszym, bowzi�� by� Rakocyn�, tego Rakocego36, kt�ry in anno 1705,czyli 6-to rebellizowa�37, matk�) udaje si� do Turka szu-kaj�c protekcyji u niego. Lecz mu Turczyn protekcyji od-m�wi�, daj�c racyj�, �e mam pakta z Imperium, a przy-czyny nie mam do zrzucenia si� z nich, poniewa� mi ichwe wszystkim dotrzymuje Imperium, wi�c i ja si� pod�ugAlkoranu mego musz� trzyma�. Czego odebrawszy wiado-mo�� Francyja stara si� przez subordynowan� 38 owe osob�wy�ej misjonarsk�, aby Imperium przez zrzucenie miesi�-c�w z ko�cio��w katolickich mog�o z�ama� traktaty z Tur-czynem zawarte. Co pomieniony misjonarz starszy u Ce-sarza, jako pana pobo�nego, �atwo pod p�aszczykiem �ar-liwo�ci o honor Boski wyrobi�, �e zrzucono miesi�ce ma-hometa�skie z ko�cio��w katolickich. O czym dowiedziaw-szy si� Porta Otoma�ska39 sk�ada Dywan, to jest sejmgeneralny, na kt�rym proponuje, �e nam Gaurowie40 niedotrzymali traktatu, poniewa� insignia 41 naszego Mahome-ta z ko�cio��w swoich pozrzucali. Turcy, jako nie tylkoz wiary, ale prawie z natury nieprzyja�ni chrze�cijanom,jednostajnie krzykn�li, aby Imperio 42 wypowiedzie� wojn�i zaraz preparatoria 43 wojenne i zaci�gi poczynili.RzeczPospolita za� nasza mia�a natenczas z Turczy-nem na siedm lat po �urawi�skiej zawarte pacta 44, za JanaTrzeciego, kr�la polskiego, do kt�rego i ca�ej RzeczyPospo-litej Cesarz Chrze�cija�ski i Wenetowie45 posy�aj� po-s��w, aby�my �m dopomogli, wojny przeciw Turczynowi,remonstruj�c nam, �e je�eli turecka potencyja jakie nie-bezpiecze�stwo przyniesie Imperio, to si� Polszcze �atwodostanie.A do tego za panowania Jana Kazimierza, kr�la pol-skiego, kiedy RzeczPospolita od Szwed�w by�a uczyniona,da� Cesarz Chrze�cija�ski46 RzeczyPospolitej dwadzie�ciatysi�cy przeciwko Szwedom ludzi swoich (kt�rzy si� na�w czas ani bili, ani w okazyji byli, tylko chlib naszw Wielkiej Polszcze wytrawili; i ty�o ich junakieryji 47by�o, �e przyszli pod Warszaw� 48, ale si� �aden nie chcia�ruszy� do atakowania zamku warszawskiego, w kt�rymsi� by� zamkn�� kr�l szwedzki49, gdzie natenczas PanB�g sam dopom�g� Polakom naszym przez lu�n� czelad�,kt�rym chor�gwie podawano, oficyjer�w mi�dzy niemi po-robiono i czyli po czerwonemu z�otemu, czyli po talerze naosob� rzucono, gorza�ki kufami50 dodano, asekuruj�c51,kto, co zdob�dzie, jego b�dzie i tym ich najbardziej za-ch�cili do ochoty. Jak si� ta ho�ota ponapija�a, tak ser-decznie do ataku si� rzucili, �e si� kr�l szwedzki z �yciemledwo na szkut�52 ku Gda�sku salwowa�, a Szwed�ww pie� wyci�li. Z czego potem oliwskie pakta 53 nast�pi�yze Szwecyj�), kt�rych ludzi cesarskich, gdy kr�l Jan Kazi-mierz zaci�gn��, musia� da� cerograf 54 z podpisem niekt�-rych senator�w, natenczas kr�lowi przytomnych, �e postfata55 kt�regokolwiek kr�la polskiego, Cesarz Chrze�ci-ja�ski b�dzie mia� moc podawa� nast�pc� na Pa�stwoPolskie, kt�rego RzeczPospolita przyj�� b�dzie powinna,jednak to do exekucyji56 dla r�nych zabaw cesarskichnie przysz�o.Gdy si� te cudzoziemskie legacyje u dworu polskiegoagituj�, wtym p. Proski 57, nasz polski rezydent u cesarzatureckiego zostaj�cy, daje zna� Kr�lowi naszemu JMcio wypowiedzeniu wojny tureckiej przeciwko Rzeszy Nie-mieckiej i do tego, �e pos�a gotuje Porta do RzeczyPospo-litej z tym, aby Turcy mogli przez Polskie po�� do CesarzaChrze�cija�skiego i do Widma za sw�j grosz58; aby za�sobie RzeczPospolita nie mia�a za wiolencyj�59 i zgwa�-cenie przymierza, chc� si� przez pos�a Turcy og�osi�, �eswoim groszem i kosztem b�dzie si� wojsko przechodz�cesustentowa�o 60 i jeszcze ten uczyni profit RzeczyPospolitej,�e tak b�dzie p�aci�o �ywno��, jak sami zechc�. Traktemza� tym chc� i�� do Widnia: na Wo�osk� ziemi� na �ni�-ty�61, na Podg�rze wyrzynaj�c si� ku Krakowu, a odKrakowa w Szl�sk a� do Widnia. Kr�l tedy JM� zarazna odwr�t wyprawuje do tego� rezydenta swego, panaProskiego, aby wyrabia�, �eby tym traktem Turcy nie szlii pos�a nie przysy�ali. Posy�a oraz kr�l JM� map� do re-monstrowania 62 Wezyrowi i ministrom tureckim, �e tamjest insza droga, pi��dziesi�t mil bli�sza ni� na Polskie,byle tylko most postawi� na odnodze morskiej m�g�, kt�rynajwi�cej mo�e kosztowa� pi��dziesi�t tysi�cy taler�w,o kt�re Cesarz JM� turecki mniej b�dzie dba� dla wygodywojska i bli�szego marszu. Do tego remonstrowano Tur-kom, �e w Polszcze lud swywolny, luboby Turcy zaczepi�go nie chcieli, jednak Pal�cy Turk�w zaczepi� by mogli,a�by z tego nast�pi�o zerwanie traktat�w. Chwycili si�tedy tego Turcy nie wiedz�c, �e nas ju� Niemcy, jak psyw�chaj�.W tym u nas tu w Polszcze sejm colligationis 63 na-st�pi�, na kt�rym deklarowa� si� Kr�l JM� sam w osobieswojej pod Wide� po��, z t� jednak kondycyj�, aby re-stytucyja64 by�a cerografu, na kr�lu Janie Kazimierzui senatorach wymo�onego. Zaraz tedy na ten sejm przy-wieziono ten cerograf i oddano, Rzeczypospolita te� naaukcyj�65 wojska pozwoli�a komputowego 66 ad comple-mentum 67 trzydziestu sze�ciu tysi�cy, bo my nie mieli na-tenczas wojska, tylko o�m tysi�cy dla pokoju, kt�re po�urawi�skiej 68 na trzy partyje rozdzielone by�o. Jednapartyja, to jest pu�k kr�lewski i pu�k hetma�ski ksi�ciaDymitra Wi�niowieckiego69 sta�a pod Buczniowem70,druga partyja, t...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]