[ Pobierz całość w formacie PDF ]
OSKAR KOLBERGDZIE�A WSZYSTKIEi|^??^??|^??|^?OSKAR KOLBERGDZIE�A WSZYSTKIETOM 19PlLWROC�AWpOLSKIE TOWARZYSTWO LUDOZNAWCZEWROC�AW - POZNA�OSKAR KOLBERGKIELECKIECZ�SC IIWplPOLSKIE WYDAWNICTWO MUZYCZNE LUDOWA SPӣDZIELNIA WYDAWNICZAWYDANO POD OPIEK� NAUKOW� POLSKIEJ AKADEMII NAUK Z FUNDUSZU KOMITETU OBCHODU TYSI�CLECIA PA�STWA POLSKIEGOKOMITET REDAKCYJNYJulian Krzy�anoiuski � przeinodnicz�cy, J�zef Burszta � redaktor naczelny, cz�onkowie: Kazimiera Zaunstoiuicz-Adamska, Jan Czekanouiski, Stefan Dybouj-ski, J�zef Gajek, Czes�am Hernas, Helena Kape�u�, Tadeusz Ochleujski, Anna Kutrzeba-Pojnaroma, Maria Znamierouiska-Prufferouja, Kazimierz Rusinek, Marian Sobieski, Maria Turczynouiiczoma, Stanislauj Wilczek, Bogdan ZakrzemskiAkc ' V'-Jego zwyczaje, spos�b �ycia, mowa, podania, przys�owia, obrz�dy, gus�a, zabawy, pie�ni, muzykai ta�ce.PRZEDSTAWI�OSKAR KOLBERG �Cz�onek kor. Akademii umiej�tno�ci w Krakowie oraz Towarzystw naukowych w Pary�u, Petersburgu, Lizbonie i muzycznego we Lwowie.Serya XIX.KIELECKIE.Cz�� druga wydana z pomoc% Akademii Umiej�tno�ci w Krakowie.KRAK�W, W DRUKARNI UNIWERSYTETU JAGIELLO�SKIEGOpod zarz�dem Anatola Maryjana Kosterkiewicza.1886.I???wyczaje, obrz�dy i pie�ni ludu krakowskiego, og�oszone w Seryi poprzedzaj�cej, a daj�ce szczeg�y �ycia umys�owego i uczuciowego tego ludu w k�ku rodzinnem i przyj acielskiem, dope�niamy w Seryi niniejszej, publikacy� zbioru ta�c�w i �piewek kr�tszych, przy ta�cu nuconych.W guberni Kieleckiej taniec krakowiakiem zwany, z ma�emi tylko odmianami, wykonywany bywa w spos�b opisany w Seryi VI Ludu, str. 367�377. Odmiany polegaj� g��wnie na ilo�ci, rozmaito�ci i kierunku krok�w i ruch�w, dokonywanych na-prost (p r z � d), wbok lub wstecz (ju� to oddzielnie, ju� w po��czeniu par i naprzemian) przy wi�kszej lub mniejszej ich chy�o�ci, wraz z u�yciem odpowiedniem brz�kade� (k�ek mosi�nych u pasa) i tupania podk�wkami (krzesania) w pod�og�, co wszystko zale�n�m zn�w jest od okolic, nadaj�cych wedle tych cech ta�com miana: szkalmierzaka, wi�liczaka, ksi�aka, kopieniaka it. d. Najsuciej brz�czy i podaje si�naprzodek: proszowiak i szkalmierzak, a ma�o w t�m ust�puje mu i kopieniak. Kroki wi�liczaka i stopniczakat. j. gdy m�czyzna i kobieta tu� naprzeciwko siebie stoj�c, ku przodowi a nast�pnie wstecz si� pomykaj� przytupuj�c, przypominaj� nieco podskoki kozaka, lubo odmienny ode� nosz� charakterIIi mniej ukazuje zamaszysto�ci i rozpasania. Kierunek wspomnionych tff�� ruch�w wskazuJe sama ju� tych krakowiak�w na*^a' �d dawnych u�ywana czas�w, jak np. prz�bie g>ny v- �cigany (ta�czony najcz�ciej w okolicy Pi�c0�tva i Buska), ?iI???> goniony,1) suwany, w��czek (flisak) i t. p- kt�rych charakterystyk� skre�lili�my P�kr�tce w Seryi Vi na 4tr. 377.Pr�cz nich, ????? i upowszechnione s� tu tak�e oberki, mazury, v^lcc (sztajery), polki, szoty, kozaczki jak i ta�ce o poWolIiycin ruchach, k#e ato,i (podobnie jak to ma miejsce i ^ *nrtych prowincyach) nabieraj� stopniowo chy�o�ci, czy"1* ^obniej�. ?I Olkuszu gwarkowie (g�rnicy) ta�czyli fll(%dy� niesko02nego> kt�rego nazw� na nieskoJi�Zt)nego przettforzy�a z czasem burzliwa i niecierpliw M�odzie� m�zk*! pragn�ca co pr�dzej poskoczy� ku dzi^cz^tom by z niemi pu�ci� si� w ra�nego suwanego lub wy"4ja� szumnego krzesanego, stanowi�cego zwykle tan^a tego zako�czeflie-W czasie obcn0(i^w weselnych, mianowicie oczepin, ta�czy lud po dzi�'dzi^� powa�nego �wolnego" (powolnego) �ob-chodu^*," �polskiego" lubo nie wsz�dzie pod temi zn0ne^� nazwami; ta�iec ten staje si� przy') Staro�ytno�ci P�bkie (Pozna�, l�40) mowia: �Goniony taniec jak go na*f ** *n Kochanowski, salony, co� nakszta�t galo-pady dzisiejszej.1'Szymon s^m0n�Vicz w sielance pod '?'?,??: Zalotnicy (z r. 1626) powiat:Widzia�em ^ W ta�cu> ' tak mi si� zda�o'i�e� tamto i^rZy*ko namniej nie ??i?>'?)?-Lubo ci� 4 P1?4^ wzi?to lub do gonionego,trudno ci�Ln3C' ^to niema umys�u i� czeS�-Pi�kniej ci ? ?� . *?> w tej-e� prz�dek mia�a>u roboty'� "" D�)^>rz�d do serca prz/8ta�a-?wykonaniu coraz szybszym (dr obnym) tak *� w ? � przechodzi w obertasa lub w jednego z w!", ^L ^ uych pr�dszych krakowiak�w. Podczas ?i???�" r�wnie� znan� w ca��j niemal Polsce "J^ T (obacz ? Se, XVIII na str. 74 i 85) 'O ta�cu wolnym" wspomnieli�my w Seryi XVIII na str. 68; tance za� staro�cin weselnych La iu w nutach tam�e na str 75 (nr ?? 2 T P�daIl�mystr. 107 (nr 145-147; 1 ' }' 8^ 86 ^ 82)>{ur 14?�147) wreszcie na str. 115 (nr ififi i\z:: obchtol,"7�myhimi^ <** �-^ c�stochowy rytm nast�puj�cy: �~�a Gapoob-W:S�x,st,�0nr.a,8erXIiStri90nr79�1i mniej ukazuj� zamaszysto�ci i rozpasania. Kierunek wpomnionych wy�ej ruch�w wskazuje sama ju� tych krakowiak�w nazwa, od dawnych u�ywana czas�w, jak np. przebiegany v. �cigany (ta�czony najcz�ciej w okolicy Pi�czowa i Buska), mijany, goniony, ') suwany, w��czek (flisak) i t. p. kt�rych charakterystyk� skre�lili�my pokr�tce w Seryi VI na str. 377.Pr�cz nich, znane i upowszechnione s� tu tak�e oberki, mazury, walce (sztajery), polki, szoty, kozaczki jak i ta�ce o powolnych ruchach, kt�re atoli (podobnie jak to ma miejsce i w innych prowincyach) nabieraj� stopniowo chy�o�ci, czyli drobniej�. W Olkuszu gwarkowie (g�rnicy) ta�czyli niegdy� nieskocznego, kt�rego nazw� na niesko�czonego przetworzy�a z czasem burzliwa i niecierpliwa m�odzie� m�zka, pragn�ca co pr�dzej poskoczy� ku dziewcz�tom by z niemi pu�ci� si� w ra�nego suwanego lub wybija� szumnego krzesanego, stanowi�cego zwykle ta�ca tego zako�czenie.W czasie obchod�w weselnych, mianowicie oczepin, ta�czy lud po dzi�-dzie� powa�nego �wolnego" (powolnego) �ob-chodnego," �polskiego," lubo nie wsz�dzie pod temi znanego nazwami; taniec ten staje si� przy1) Staro �ytno�ci Polskie (Pozna�, 1840) m�wi�: �Goniony taniec jak go nazywa Jan Kochanowski, szalony, cos nakszta�t galo-pady dzisiejszej."Szymon Szymonowicz w sielance pod tytu�em: Zalotnicy (z r. 1626) powiada:Widzia�em ci� w ta�cu, i tak mi si� zda�o,i�e-� tamto igrzysko namniej nie przysta�o.Lubo ci� w pl�sy wzi�to lub do gonionego,trudno ci�gn��, kto niema umys�u do czego.Pi�kniej ci u roboty, w tej-e� przodek mia�a,u roboty'� mi najprz�d do serca przysta�a.mwykonaniu coraz szybszym (drobnym), tak, �e w ko�cu przechodzi w obertasa lub w jednego z wy�ej wymienionych pr�dszych krakowiak�w. Podczas wesela ta�cz� r�wnie� znan� w ca�ej niemal Polsce przepi�reczk� (obacz Lud Ser. XVIII na str. 74 i 85).O ta�cu �wolnym" wspomnieli�my w Seryi XVIII, na str. 68; ta�ce za� staro�cin weselnych podali�my w nutach tam�e na str. 75 (nr. 39, 40), str. 86 (nr. 82), str. 107 (nr. 145�147) wreszcie na str. 115 (nr. 166 �7) taniec obchodny, przybieraj�cy oko�o Olsztyna i Cz�stochowy rytm nast�puj�cy;fine da Capoobacz: Lud: Ser X, str. ?? nr. 3H. Ser. Xl, etr. 190 nr 79.Opr�cz ta�c�w podajemy w niniejsz�m dziele opis niekt�rych zwyczaj�w i wierze�, wraz ze spostrze�eniami dope�niaj�cemi zapiski tego rodzaju w poprzedzaj�cej og�oszone Seryi.Nader cennemi wiadomo�ciami etnograficznemi wzbogaci� tak�e niniejsz� Seryj� niezmordowany w poszukiwaniu ich ksi�dz kanonik W�adys�aw Siarkowski, przes�awszy nam �askawie do u�ytku r�kopis sw�j obejmuj�cy: Pie�ni dziad�w �ebraczych (od nru 435�452) �Dumy" i Pie�ni r�nej tre�ci (od nru 453�492), Krakowiaki i Oberki (od nru 493 � 655), notaty wa�ne dotycz�ce Sob�tek, szczeg�y o Czarach i lekach, a nadto zbi�r ba�ni, gadek i legend, za kt�ry-to dar wielce Mu jeste�my obowi�zani. Nauka zawdzi�cza� b�dzie �wiat�emu i zas�u�onemuIVtemu m�owi nagromadzenie znacznej ilo�ci materya��w, do rozja�nienia przesz�o�ci obyczajowej ludu nader pomocnych, kt�rych cz�� og�osi�y ju� r�ne czasopisma, a g��wnie roczniki pod tytu�em: Zbi�r wiad. do Antr. wydawane przez Akademij� umiej�tno�ci w Krakowie, gdzie si� tak�e mieszcz� (w tomie IV str. 87�100 i 129 pod nrami 3, 16, 17, 19, 20, 30 i 105) ciekawe bardzo waryjanty pie�ni dziadowskich w niniejszej podanych Seryi.O. K.KRAKOWIAKI.od J�drzejowa, Pi�czowa.$^3m&^mz�^3g^g^�??Albos�wa tog^ja�?? ta�??,ja�?? ta�??,jescek ja�??lmo 2do??i?^^?i???ii.2.3.ja�?? tady�wa kraAlbo�-wa to jacy tacy, jacy tacy, jesce-k jacy, �dy-�-wa Krakowiacy,wieldzy kosteracy,wieldzy zawadyacy,ale nie pijacy. Albo�-wa to nie zuch w zucha, wara, kto nas nie pos�ucha.Cerwona capecka,r�owa wst�zecka,na pi�d� podk�wecka.jedna kochanecka. Karazyja granatowa, co j� od parady chowa, z guzickami, p�tlickami, afteckami, k�eckami, cerwieniu�kim jak j�zyckiera ko�mirzyckiem,Lal Serya XIX'I Ukowiacywielcy ko�stera�?? � eteracy.z�ciu�kiemi klapeckami, jedwabiu�kiem j-aftowana, frendzelkami w-obsywana, blaseckami wyk�adana, igie�kami, spineckami, 8yde�kami j-aftowana, cudowana i tak i sakdo w-okolusinka,moja matusinko! A do tego pas kowany, z bia�y sk�ry wykr�cany, rzemykami przeplatany, blaseckami nabijany, i tak i sak natykany k�eckami mosi�znemi, centeckami z�ocistemi, guzikami stalowemi,a kt�rych pi��dziesi�tu pasika mego.IVtemu m�owi nagromadzenie znacznej ilo�ci materya��w, do rozja�nienia przesz�o�ci obyczajowej ludu nader pomocnych, kt�rych cz�� og�osi�y ju� r�ne czasopisma, a g��wnie roczniki pod tytu�em: Zbi�r wiad. do Antr. wydawane przez Akademij� umiej�tno�ci w Krakowie, gdzie si� tak�e mieszcz� (w tomie IV str. 87�100 i 129 pod nrami 3, 16, 17, 19, 20, 30 i 105) ciekawe bardzo waryjanty pie�ni dziadowskich w niniejszej podanych Seryi.O. K.KRAKOWIAKI.,x �^od J�drzejowa, Pi�caowa.ljiHJlJ'J,>plf.>pTf.|ili>|fJr.fi|i|i^m?Al bo��wa to-?----...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]