[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ANONIMADZIEJEPIERWSZEJ KRUcJATYALBOCZYNY FRANKWI PIELGRZYMWJEROZOLIMSKICHprzetumaczy,wstpem i objanieniami opatrzyKarol EstreicherPastwowe Wydawnictwo NaukoweWarszawa - Krakw 1984Tytu oryginauGcsa Francorum et aliorum HierosolimitanorumbtiufAndrzej Daroiski ,Wyprawy krzyowe.W poowie wieku XIplemiona Seldukw tureckieh atakujc pastwobizantyskie zagroziy jego istnieniu.Zdobyy Syri,65 zapanoway nad Palestyn, a przekraczajc Azj; Mniejsz od wschodu zbliyy si do Bosforu i kon-stantynopola. Odwieczny zwyczaj chrzecijan piel-grzymowania do Jerozolimy i miejsc witychnatrafi na przeszkody budzce gniew zachodniegowiata. Wtedy take powsta w Europie stan rycerskii wyksztaci sig obyczaj rycerski,sprowadzajcysi do walki konno, w zbroi lub w kolczudze,w hemie,z kopi,z mieczem u boku i z tarcz,na ktrej malowano herb. Ryccrzowi pomagalionierze z wolna popadajcy w zaleno od swychpanw.Wanie w Dziejach#ierwszej krucjaty Anoni-ma wyranie daje si zauway te zmiany, czylipowstawanie stanw spoecznych we wczesnym red-niowieczu.Rwnoczene wrd zromanizowanych narodwi Europy zdoby#y nowe siedziby bitne szczepy skan-dynawskie zwane Normanami. Podporzdkowaysobie na pnocnym zachodzie Francji pwysep,zwany odtd Normandi. Szybko ulegli romani-zacji, ale niemniej dokonywali dalszych najazdwi podbojw. Opanowali Sycyli i poudniowe #N'ochy,zakadajc tu feudalne ksigstwa. #~' roku 1066najechali i zdobyli Angl. #\j pierwszej krucjacieudzia normandzkich ksit i rycerzy z poudnio-wych Woch by znaczny. 1#'anie z nich wywodzisi autor naszego opisu.Gdy jedni Normanowie ruszyli na zachd i po-udnie Europy inni, zwani Waregami; na sw##chodziach dotarli Niemnem a potem Dniepremdaleko w gb Rusi i tu zakadajc feudalne pa-stwa, doszli do Morza Gzarnego, do granic bi-zantyskiego cesarstwa.Wezwanie do krucjaty przeciw wiatu muzu-maskiemu rzucone przez papiea Urbana II,ktry przyrzek cesarzowi bizantyskiemu Aleksemupomoc i obron, trafio na te wanie stosunkispoeczne i narodowe. Podczas synodu w roku1095 w Glermont, w poudniowej Francji, zgro-madzone tumy luboway wit wojn. ##,yszy-wano sobie z czerwonego sukna znak krzya naramieniu i std przyja si nazwa krucjat, czyli wo-jen krzyowych i krzyowcw. Zastpom rycerskimi pieszym onierzom oraz pielgrzymom, ktrzyruszyli na Wschd, by zdoby Jerozolim, wyda-wao si, e spenaj wit ide chrzecijastwa.Najwiksz agitacj w tym duchu rozwinPiotr z Amiens zwany Pustelnikiem gromadzcmasy ludowe we Francji, we Wozech i w Niem-czech. le uzbrojone, nie chcc nawet czeka arycerstwo i piesi onierze przygotuj si do marszu,owe tumy ruszyy na #1'schd, opanowane fana-tyzmem eiemnym a zgubnym: Popeniali mnstwogwatw, zwaszcza na ydach. Tylko cz dotarado Konstantynopola, skd cesarz Aleksy czymprdzej w'yprawi ich dalej. Razem w pierwszejwyprawie krzyowej miao wzi udzia okoo250 tysicy ludzi.Zdobycie Jerozolimy w roku 1099 zakoczyosi rzezi muzuman#v, co nie przynioso chlubychrzecijaskim zastpom. Utworzono krlestwo Je-rozolimy, a jego koron oddano rycerzowi Baldwi-nowi. Krlestwo to byo sabe zarwno wskuteknaporu muzumanw, jak i niechci cesarzy bi-zantyskich, a take zawic i niezgd wewntrznych.Pniej zorganizowano jeszcze drug krucjatdla podtrzymania Jerozolimy (1147-1149) i trzeci(1189-1192), ale wyprawy te nie uday si, okazujcniemono opanowania przez zachodnie siy Pa-lestyny, Syrii i krajw Azji Mniejszej. Take krucjatyLudwika w. krla Francji, podjte w XIII wieku,koczyy si z reguy klskami.Niechlubn wic pami zostawiy po sobiewyprawy krzyowe. Zamiast adu, sprawiedliwocii prawa zrodziy krzywdy i okruciestwo. Pamio nich yje dotd, od czasu do czasu wybuchag#vatami i bratobjczymi walkami: Rze Ormianw Turcji w roku 1921, wygnanie Grekw z ichodwiecznych siedzib w roku 1923, a wreszcie odroku 1976 walki w Libanie midzy ludnoci muzu-mask a chrzecijask lub trwajce cigle sporyi walki na Cyprze staj si dopiero zrozumiaena tle antagonizmw trwajcych lat tysic. Posiewwojen by-wa okrutn#,, dugi, nie do zapomnienia.WST#PAutor. Opis pierwszej wyprawy krzyowej bu-dzi zainteresowanie, bo sporzdzony zosta bezpo-rednio w toku wypadkw. Autor by utalentowanymkronikarzem na og, bo nie by wcale obiekty-wny. Jego opowiadanie jest zawsze interesujce,cho u czytelnika budzi opr, i wskutek krz#,wd,i okruciestw, o jakich czytamy.Lecz jest i druga strona dziea, zwizana z kul-tur owych ziem bizanty#sko-syryjskich, gdzie istniaotyle ludw, pastw i miast.Nie wicmy i zapewne nie dowiemy si tegonigdy, kim by autor opisu kruejaty. Pozostawiw cieniu sw osobg. Tylko z rzadkich i przypad-kowych wzmianek w tekcie moemy wycignpewne domysy. Zapewne pochodzi z ##'och po-udniowych, z Normanw, ktrzy po zdobyciuSycyl i Kalabrii tam osiedli. e pochodzi z #l#oeh,to widzimy choby ze wzmianki zaraz w pierwszymrozdziale, gdzie wspomina o krajach Europy za-chodniej jako o krajach zaalpejskich, za grami-ultra montanas #artes, co wskazuje na jego pocho-dzenie z poudnia. Take w pierwszym rozdzialepisze o przyjciu znaku krzya przez krzyowcww ten sposb, jakby nie by tego wiadkiem, a tylkosysza o tym.Posiada wyksztacenie klasyczne, przede wszy-stkim znajomo aciny i greki: A jednak staro-ytnoci klasycznej nie jest ani wielbicielem, aninaladowc, jak pniejsi humanci. Nie powtarzadugich okresw wystpujcych w pimiennictwierzymskim. Jest natomiast fanatycznym chrzeci-janinem.AutorNasz autor mg by ryeerzem redniej klasy,co czyoby si z lubami lub z niszymi wigce-niami. Nalea wic take do stanu duchownego,o czym wiadezy jego wyksztacenie, wwczasgwnie posiadane przez duehownych, d takecige podkrelanie religijnego celu wyprawy i reli-gijnych, ehrzecijaskich obyczajw. Autor pamitao w#tach, z szacunkiem wyraa si o koeioachi ksiaeh, podkrela rol tych ostatnich przy wal-kach i trudach marszu, wspomina o cudownychinterwenjach Nieba. Zna take dobrze daty, wita,obyczaje chrzecijaskiego kalendarza.By blisko zwizany z Bomundem (synem Ro-berta Giskarda, ksiciem Tarentu), naczelnym do-wdc trzeeiej armii krzyowcw: O tyme Bomun-dzie pisze Anonim zawsze z uznaniem i z szacunkiem,tytuujc go panem i nie szczgdzc mu pochwa.By widocznie wiadkiem jego przygd i walk,co wy'nika z opisw, czasem bardzo szezegowych,czasem znanyeh mu z opowiada. Gzyni zapiski,ktre zaraz po zdobyciu Jerozolimy w roku 1099uzupeni#, i by moe tam zostawi swj rkopis,w oryginale lub w odpisie, w jednym z chrzeci-jaskih klasztorw. Albowiem opat bawarski Eck-hard wspomina, e czyta w Jerozolimie w roku1101 "niewiclk ksig" z opiem pierwszej wy-prawy. Jest to wanie nasza opowie. Monawic przypuci, e w Jerozolimie znajdowa sipierwotny manuskrypt. 1'Vezenie, bd skopio-wany, bd te przewieziony do Europy, sta sirdem rnych kompilacji i kronik. Istniejjeszezei inne dowody wezesnego powstania dziea, m. in.10 WST#Pi ten, e autor o niektrych sprawach pisze w czasieteraniejszym lub przyszym. Natomiast podziadziea na rozdziay pochodzi z wydania z wiekuXVIII; musi to by jednak podzia dawny.Jak bowiem wspomnielimy, oryginalna re=dakcja naszej kroniki zagina, ale moemy sidom 65dyla pierwotnego tekstu na podstawie kilkukopii, z ktrych najwaniejsze s teksty zachowanew bibliotekach w Madrycie i w Z~latykanie. W tychrkopisach zachowaa si arehaiczna pisownia a-ciska, z waciwociami normandzkiej ortografii,co dodatkowo wadezy o pochodzeniu autora.Drul#em ukazaa si kronika Anonima po razpierwszy w Hanowerze w roku 1612. 1Vydawcdziea by historyk i dyplomata francuskx JacquesBongars z Orleanu.O b y c z aj e. Dzilci temu, e Anonim by wiad-kiem wyprawy, zyskujemy w jego opowiadaniupierwszorzdne rdo historyczne. Staj przednami ywo armie krzyowcw podniecone fana-tyczn myl odbicia Jerozolimy z rk muzuma-skich i dugim marszem idce przez Bakany doKonstantynopola i pynce morzem z 1#och.Nie s to tylko zastpy wojska, ale i bandy piel-grzyme, skonne do rabunku i gwatw, nawetwobec chrzecijan. 11'odzowie s nieraz skeeni,wojska wiecznie godne, le zaopatrzone. Marszewlok si, uzbrojenie jest prymitywne i takie swszystkie inne warunki wyprawy.Z opisw strategii na uwag zasluguje opisoblenia Marry i zdobycia miasta za pomocOb#cz-# I 1wiey oblniczj, ataku z drabi #i podkopu murw.Oburzene wzbudza przy tym niegodne i zdra-dli###e postpowanie krzyowcw z ludnoci muzu=mask.Narracja Anoninia poparta jest cisymi danymichronologicznymi; wspomniane s daty dzienne,miesice i dekady, w czasie ktrych dziay si opi-sywane wypadki.Take obyczaje rycerskie, bitwy, pojedynki,podjazdy, uzbrojenie - to wszystko budzi u zy=telnika zainteresowanie.'\ie walki, lecz trudy pochodu i klimatu osa-biay szeregi krzyowcw. Gd i pragnienie, brakzaopatrzenia dziesitkoway owe gromady konnegoryeerstwa i pieszych onie...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]