[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Mały słownik psychologii głębi
Na podstawie książki Zenona Waldemara Dudka
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
K
KOBIECOŚĆ
Pierwiastek psychiczny charakteryzujący żeński wymiar jednostki i kultury. Kobiecość znajduje różne formy wyrazu w świadomości i postawie kobiety, jak również w jej nieświadomości (kompleksy na tle pragnień erotycznych, obrazu ciała, siebie jako kobiety). Odmienne postawy mogą walczyć ze sobą w wyobraźni i snach. Obrazy typów kobiecości pojawiają się w snach mężczyzny, udzielając informacji na temat obrazu kobiety w jego nieświadomości. Toni Wolff, opierając się na klasyfikacji typów psychicznych Junga, wyróżniła cztery typy kobiece: Matka (koncentruje się na relacji z dzieckiem; w snach broni dziecka, walczy o nie, jest w ciąży lub pragnie dziecka); Hetera (szuka relacji indywidualnej z mężczyzną, nie tylko erotycznej; częsta postać snów mężczyzny, kusi go, inspiruje, uwodzi); Amazonka (niezależna od mężczyzny, w snach rywalizuje z mężczyzną, walczy lub ucieka jakoby przed gwałtem, kobieta niedostępna); Pośredniczka (relacja duchowa z mężczyzną). Neumann wyróżnił aspekt podstawowy kobiecości – macierzyńskość (odpowiednik archetypu Wielkiej Matki) oraz aspekt transformacyjny (Anima). Macierzyństwo daje bezpieczeństwo, tworzy kulturę matriarchalną, Anima udziela inspiracji mężczyźnie, stawia mu wymagania i tworzy pomosty między kulturą mężczyzn a światem kobiet.
KOMPENSACJA
Proces uzupełniający jednostronny przebieg zjawisk świadomych w ramach podstawowych opozycji psychicznych (podstawowa opozycja psyche: system świadomy versus nieświadomość). Opozycyjne funkcje i procesy psychiczne spełniają rolę kompensacyjną, np. uczucie względem myślenia, intuicja względem spostrzegania zmysłowego (percepcji), system nieświadomy względem świadomości, sny wobec świadomego myślenia. W snach bohater jest negatywny, agresywny, dziwny, skrajnie bezradny lub uduchowiony, pewny siebie, obdarzony wielką mocą, przeciwnie niż w stanie jawy. Kompensacja drogą marzeń sennych spełnia istotną funkcję regulacyjną, podobnie jak wyobraźnia dziecięca, fantazja artystów i obrazy mitologiczne wskazujące drogi rozwiązania sytuacji trudnych. Zjawiskiem kompensacyjnym w stanie jawy są różne objawy zaburzeń emocjonalnych, które „zasłaniają” właściwe cierpienie, zawierając zarazem wskazówkę leczenia. Podobnie sny o lataniu czy sny „kosmiczne”. W sferze jawy odpowiada temu postrzeganie latających spodków na niebie, próby nawiązania kontaktu z kosmitami, odpowiednikami średniowiecznych wierzeń w „duchy”. Kompensuje to brak wewnętrznego obrazu Boga.
KOMPLEKS
Zlepek emocjonalnie naładowanych treści psychicznych, niedostępny świadomości w normalnym stanie świadomości, a ujawniający się w formie objawów (zaburzenia psychiczne, lęki), skojarzeń (obrazy sztuki, przypadkowe pomyłki, zapominanie) oraz obrazów i symboli sennych. Sny są najważniejszą drogą do rozpoznania kompleksów, dlatego ich analiza stała się podstawą metody psychoanalitycznej w terapii zaburzeń nerwicowych. Treść kompleksu wynika z doznanych frustracji i urazów psychicznych lub zablokowanych tendencji rozwojowych (kompleks niższości, wyższości, Amazonki, Mesjasza, kobiecości, męskości, macierzyństwa itp.). Kompleksy tworzą podosobowości, jeśli wokół kilku kompleksów organizuje się istotna część tożsamości (tzw. osobowość mnoga – multiple personality). W rozumieniu Junga kompleksem jest również ego jako ośrodek organizujący pole świadomości indywidualnej (w marzeniach sennych główny bohater snu, mniej lub bardziej niezależny od toczących się wydarzeń).
KOMPLEKS MATKI
Kompleks matki oznacza skumulowanie skojarzeń i znacznej ilości energii psychicznej (silnych emocji) wokół obrazu matki w nieświadomości, co wyraża się w charakterystycznych snach (syn podziwiany przez matkę, córka lub syn śniący głównie postacie kobiece czy siebie jako dziewczynkę lub chłopca). U syna kompleks matki wywołuje zależność od kobiety, wpływa na niedostateczny rozwój męskiej tożsamości („syn matki”, kobiecy typ mężczyzny); u córki polaryzuje jej rozwój w kierunku odrzucenia wartości kobiecych („córka ojca” walcząca z matką) lub zamknięcia się jej rozwoju w obszarze wartości kobiecych („córka matki”, kobieta d...