[ Pobierz całość w formacie PDF ]
FARMAKOTERAPIA
Środki farmakologiczne
do jonoforezy
–
cz. I
Jonoforeza jako metoda przezskórnego podawania leków znana jest w medycy-
nie od dziesięcioleci, stąd czynione są nieustanne próby zastosowania różnych,
nawet nietypowych leków w najbardziej różnorodnych jednostkach chorobowych.
Będąc metodą przejętą na grunt kliniczny bezpośrednio z analityki, stanowiła
doskonały punkt wyjścia do prac innowacyjnych nad nowymi, znacznie skutecz-
niejszymi systemami przezskórnej terapii lekowej, które zostały przedstawione
w zarysie. Analizując zastosowania różnorodnych grup leków w najczęściej spoty-
kanych schorzeniach, starano się uwzględnić nowe kierunki badań i wdrożeń na
tle istniejącej literatury przedmiotu, skupiając się szczególnie na mniej znanych
i nietypowych, lecz bardziej perspektywicznych zastosowaniach.
prądu o większej gęstości, powodując
elektrotermiczne uszkodzenie tkanek),
– wyjątek stanowią przetoki lub przecięte
ropnie (jamę ubytku wypełnia się ga-
zikami nasączonymi roztworem leku,
a następnie przykrywa się podkładem
czynnym),
– nieodległe w czasie leczenie lekiem
doustnym lub parenteralnym, wcho-
dzącym w interakcję z wprowadzaną
substancją,
– stymulator elektryczny zasilający elek-
trodę wewnątrzprzedsionkową serca,
śródmózgowiową lub dordzeniową,
– endogennapompainfuzyjna,
– metaliczne implanty w sąsiedztwie
potencjalnego miejsca terapii,
– padaczka,
– zaburzenia rytmu serca,
– dychawicaoskrzelowa,
– niewydolnośćkrążeniowo-oddechowa.
Zestaw do elektroforezy
cią zaokrąglenia ostrych wierzchołków ze
względu na fakt uzyskiwania na ostrzach
największej gęstości pola elektrycznego
i w konsekwencji strumieni jonowych, co
może powodować poparzenia.
Elektroda czynna może mieć potencjał
dodatni lub ujemny, zawsze jednoimienny
w stosunku do znaku zjonizowanego leku.
Elektroda bierna powinna być usytuowana
przeciwlegle do elektrody czynnej, gdyż
powoduje wówczas najbardziej równo-
mierny rozkład pola elektrycznego.
Pod elektrodami umieszczane są wilgotne
podkłady: (1) podkład lekowy (lub czynny)
– nasączony określoną ilością leku (tab. 2)
oddzielony jest od elektrody czynnej pod-
kładem pośrednim, (2) podkład pośredni
(lub bierny) – zwilżony wyłącznie wodą,
umieszczony bezpośrednio pod elektrodą
bierną. Obecność podkładu pośredniego,
szczególnie pod elektrodą czynną, po-
woduje bardziej równomierny rozkład
gęstości prądu, zmniejsza szybkość polary-
zacji elektrody, poza tym chroni elektrodę
przed działaniem jonów leku (korozja
elektrochemiczna). Grubość podkładów
(z wielokrotnie zwiniętej gazy) powinna
mieścić się w granicach 15-20 mm, a ich
długość i szerokość winna przekraczać
o 2 cm wielkość używanej elektrody.
Przeciwwskazania do zabiegu:
– owrzodzenia, wypryski i ubytki skórne
(będąc obszarami zmniejszonej oporno-
ści elektrycznej, warunkują przepływ
Zestaw do elektroforezy złożony z zasilacza
prądu stałego, posiadającego możliwość
zmiany biegunów elektrycznych oraz pro-
gramowania czasu zabiegu, powinien speł-
niać podstawowe wymogi bezpieczeństwa
(zgodność elektryczna z Polską Normą).
Ważnym elementem jest skład materiałowy
oraz kształt i wielkość elektrod.
Elektrody standardowo powinny być
wykonane z cyny (Sn), która jest metalem
śladowo reagującym zarówno z lekami, jak
i produktami ich hydrolizy w roztworach.
Częstym błędem personelu wykonującego
zabiegi jest zamienne stosowanie elektrod
cynkowych, aluminiowych, stalowych
lub nawet miedzianych, co powoduje re-
akcje chemiczne na ich powierzchniach
(szczególnie anodzie) i wprowadzanie
do skóry i tkanki podskórnej tzw. jonów
pasożytniczych: (1) konkurujących z jo-
nami leku, (2) modyfikujących działanie
wprowadzanych leków, (3) działających
toksycznie na tkanki i odległe narządy,
np. szpik kostny.
Wielkość elektrod musi być dobrana do
stosowanego natężenia prądu w obwodzie
elektrycznym (rozkładając się według skali
logarytmicznej) (tab. 1).
Leki stosowane w jonoforezie
Jak wspomniano na wstępie, w leczeniu
metodą jonoforezy stosuje się obecnie
bardzo wiele leków o zróżnicowanej budo-
wie chemicznej. Podstawowym fizycznym
kryterium włączenia dla leku, oprócz bra-
ku działań kontaktowo nekrotyzujących,
toksycznych i alergogennych, jest jego
zdolność do dysocjacji elektrolitycznej,
czyli wytworzenia w roztworze nośników
przewodnictwa elektrycznego II typu.
Zastosowania kliniczne
Podstawowym wskazaniem do zastoso-
wania przezskórnej terapii lekowej jest
istnienie procesu chorobowego w kom-
partmencie w dużym stopniu izolowanym
od krwiobiegu. Do najczęściej stosowanych
aplikacji należą: bolesne obrzęki stawów,
pochewek ścięgnistych oraz przyczepów
ścięgnistych i więzadłowych, stłuczenia
kończyn i tułowia, zespoły krążkowo-korze-
niowe kręgosłupa, zapalenia okołostawowe,
dermatozy, bliznowce, choroby gardła
i krtani oraz zatok. Oprócz tych najpopu-
larniejszych zastosowań próbowano leczyć
choroby kardiologiczne, onkologiczne, ko-
ści, schorzenia naczyń
i
otrzewnej, a nawet
stosować ją w znieczuleniach. Podstawo-
wym problemem, który stawał zazwyczaj
na drodze do pełnego sukcesu, był zbyt
mały zasięg jonoforezy. Głównym celem ar-
tykułu będzie zatem próba zwrócenia uwagi
Kształt elektrod winien być nie tylko dobra-
ny do obszaru terapii, lecz przede wszystkim
zmodyfikowany geometrycznie – pod posta-
jonoforeza
tułowia i kończyn
pole powierzchni [cm
2
]
5 10 25 60 100 130 200 300 400
natężenie [mA]
,5 5 0580258
jonoforeza twarzy, potylicy i tarczycy
maksymalne natężenie < 6 mA
maksymalne natężenie < 2-3 mA (na obie
elektrody oczne, przy powierzchni
≅
50 cm
2
)
Tab. 1. Orientacyjne wartości tolerancji maksymalnego natężenia prądu jonoforezy [mA] w odniesieniu do pola
powierzchni elektrod [cm
2
] szacowane dla 30-minutowego zabiegu
40
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2006
jonoforeza oka i mózgu
FARMAKOTERAPIA
na bardzo atrakcyjne, choć nieco rzadsze
bądź zarzucone zastosowania jonoforezy,
które zostaną opisane poniżej w korelacji
narządowo-klinicznej.
czątkowo barwę cielistoszarą, oczyszcza
się zazwyczaj w ciągu 6-8 dni pod jało-
wym opatrunkiem, a w przypadku braku
pełnej poprawy zabieg można powtórzyć
najwcześniej po upływie 10 dni (stosując
krótszy czas i mniejsze natężenie prądu).
Jonoforeza nowokainowa w leczeniu
odleżyn – będąc modulatorem błonowym,
działa hamująco na unerwienie sympa-
tyczne, powodując skojarzony efekt (1)
przeciwbólowy (hamowanie przewodzenia
w nerwach sympatycznych), (2) poprawę
przepływu tętniczego (zniesienie napię-
cia tętniczek oporowych), (3) poprawę
przepływu w mikrokrążeniu (zniesienie
napięcia zwieracza przedwłośniczkowe-
go). Z uwagi na przytoczony mechanizm
działa korzystnie w zapaleniu nerwu
trójdzielnego, nerwów obwodowych,
zespołach krążkowo-korzeniowych i algo-
dystroficznych. Stosuje się 0,5% roztwór
nowokainy w ilości do 50 ml/zabieg przy
natężeniu prądu 0,05-0,2 mA/cm
2
.
urazowych blizn rogówki oraz mętów
w ciałku szklistym. Stosuje się 1% roz-
twór KJ w ilości 10 ml/zabieg/oko, przy
natężeniu prądu 1-2 mA (maksymalnie),
w czasie 10-15 min.
(3) Jonoforeza nowokainowa działa hamu-
jąco na unerwienie sympatyczne, powo-
dując skojarzony efekt przeciwbólowy,
na skutek hamowania przewodnictwa
nerwowego, poprawy ukrwienia tęczów-
ki, naczyniówki i siatkówki. Stosuje się
0,5% roztwór nowokainy w ilości 10 ml/
zabieg/oko, przy natężeniu prądu 1-2 mA
(maksymalnie), w czasie 10-15 min,
zazwyczaj 15 zabiegów co drugi dzień.
W przypadku bakteryjnych stanów za-
palnych można stosować sól sodową lub
potasową penicyliny (50000 j./10 ml),
siarczan neomycyny (25-50 mg/10 ml),
siarczan streptomycyny (50 mg/10 ml
– w celu osłabienia jej działań alergiczno-
-toksycznych należy na przemian stosować
CaCl
2
). W zaniku nerwu wzrokowego,
zaburzeniach troficznych plamki żółtej lub
po zatorach tętnic siatkówki stosuje się wi-
taminę B
1
(anoda) w stężeniu 2,5-5,0 mg/ml,
1-1,5 mA na jedną gałkę oczną.
Choroby skóry
Jonoforeza z hialouronidazy w leczeniu
blizn i bliznowców – powoduje rozluź-
nienie, rozmiękczenie i uwodnienie
więzozrostów, blizn i keloidów dzięki
wprowadzeniu do tkanek enzymu hydro-
lizującego kwas hialouronowy, będący
jednym z głównych składników mukopoli-
sacharydów tkanki łącznej i warunkujący
jej nadmierną spoistość. Zalecana jest hia-
louronidaza jądrowa w ilości 1-2 j./ml po-
dawana w buforze octanowym o pH = 5,4
i składzie: sodium acetate 11,4; acidi acet.
0,92; aquae dest. a ad 1000,0 ml. Nie należy
przechowywać większej ilości roztworów
i przygotowywać leku bezpośrednio
przed zabiegiem, stosować 30-60-120 j. na
dawkę, zazwyczaj co drugi dzień w serii
10 zabiegów, nie przekraczając jednak
sumarycznej dawki 3000-3500 j.
Jonoforeza jodowa w leczeniu blizn i bli-
znowców. Strumień jonowy jodu winien
być wprowadzany wyłącznie poprzez
warstwę bliznowca. W tym celu dobrze
jest wyciąć otwór o kształcie zbliżonym do
blizny w warstwie nieprzewodzącej folii
polietylenowej. Stosując 2-3% roztwór KJ,
natężenie prądu 0,5 mA/cm
2
i czas zabiegu
20-30 min uzyskuje się zazwyczaj dobre
efekty kosmetyczne oraz rozluźnienie
przykurczu powodowanego przez bliznę.
Jonoforeza skóry z zastosowaniem an-
tybiotyków – metoda stosowana z powo-
dzeniem w leczeniu rozsianych dermatoz
pochodzenia bakteryjnego, czyraczności
lub niewielkich przetok i promienicy.
Dokonując przeglądu antybiotyków – chlo-
ramfenikol nie ulega dysocjacji, podobnie
jak aureomycyna. Tetracykliny w postaci
chlorowodorków powodują oparzenia
elektrochemiczne skóry, za wyjątkiem
oksyteracyny, która częściowo przenika
przez skórę i posiada średni indeks terapeu-
tyczny (1 mg/ml, do 20 mg/zabieg). Siarczan
neomycyny, podobnie jak streptomycyna
(1-5 mg/ml, do 100 mg/zabieg) dobrze dy-
socjuje i jako jon dodatni uzyskuje dobrą
koncentrację w tkankach. Sole sodowe i po-
tasowe penicyliny dobrze dysocjują na jony
ujemne, przenikają przez skórę, powodując
wyraziste efekty kliniczne (roztwory przy-
gotowywać tuż przed zabiegiem, stężenie
1000-5000 j./ml, do 200000 j./zabieg).
Jonoforeza cynkowa zakażonych, są-
czących ran, przetok i błon śluzowych
– powoduje przyżeganie, powierzchniową
koagulację i w konsekwencji dezynfekcję,
zmniejszanie sączenia oraz tendencję do
ziarninowania i epitelializacji. Stosowany
jest 0,5-1% roztwór siarczanu cynku przy
natężeniu prądu 0,5-1 mA/cm
2
≤ 10 mA,
w czasie 3-5 min. Rana, przyjmując po-
Choroby gałek ocznych
Jonoforeza oka – może być przeprowadzana
metodą bezpośrednią (przy pomocy naczynia
szklanego z zanurzoną elektrodą)
oraz bardziej popularną i bez-
pieczniejszą metodą pośrednią
(tampon lekowy umieszczony na
zamkniętych powiekach), gdzie
elektroda czynna oddalona jest
o około 3 cm od powierzchni gałki
ocznej. Elektrody oczne czynne
stanowią cynowe płytki o wy-
miarach 3 x 4 cm, pod którymi
umieszczone są tampony pośred-
nie, a następnie lekowe (o łącznej
grubości 2,5-3 cm), natomiast elek-
troda bierna (4 x 6 cm) umieszczona jest na
odcinku szyjnym kręgosłupa lub potylicy, na
tamponie pośrednim. Do zabiegu najczęściej
stosuje się (1) 10ml 1% CaCl
2
, (2) 10 ml 1%
KJ, (3) 10 ml 0,5-1% nowokainy.
(1) Jonoforeza wapniowa (anoda) ma
działanie resorpcyjne, przeciwzapalne
i przeciwalergiczne. W trakcie jonizacji
dochodzi do przekrwienia czynnego
w siatkówce oka po stronie przeciwnej
do poddawanego zabiegowi, dlatego naj-
częściej zabiegi stosuje się obustronnie,
korzystając z mechanizmu bezpośrednie-
go i odruchowego. Zabieg ma korzystne
działanie w przypadku zmian zwyrod-
nieniowych siatkówki, zaniku nerwu
wzrokowego, zapaleniach naczyniówki,
nasilając resorpcję wylewów krwistych
do ciałka szklistego, przy natężeniu prądu
od 1-3 mA (maksymalnie) na obie gałki
oczne przez okres 15-30 min. Obowiązuje
tu zasada rozpoczynania od najniższych
wartości natężenia i czasu, następnie
zwiększania parametrów o 10-20% przy
każdym kolejnym zabiegu.
(2) Jonoforeza jodowa (katoda) ma dzia-
łanie resorpcyjne w stosunku do po-
podstawowym wskazaniem
do zastosowania przezskórnej
terapii lekowej jest istnienie
procesu chorobowego
w kompartmencie w dużym
stopniu izolowanym od
krwiobiegu
Choroby naczyniowe
Jonoforeza acetylocholinowa kończyn dol-
nych – wprowadzając do tkanek modulator
synaptyczny, uzyskuje się efekt blokowa-
nia układu sympatycznego i pobudzenie
parasympatycznego, co manifestuje się
miejscowym, przekrwiennym odczynem
naczyniowym. Odczyn ten można również
uzyskać w sposób odruchowy, prowadząc
zabieg w odpowiednim odcinku rdzenia lub
zwojów przykręgowych. Zabieg ma duże
zastosowanie w chorobie niedokrwien-
nej kończyn dolnych, zespole Raynaud,
zespole wibracyjnym, algodystroficznym.
Do zabiegu stosuje się 10 ml 0,5% roztworu
acetylo-beta-metylocholiny, dysocjującej
na jony dodatnie, zwiększając dawkę
w kolejnych 5 zabiegach do 20 ml/zabieg,
przy stopniowo zwiększanym natężeniu
prądu – 5-10 mA. Po zabiegu utrzymuje się
miejscowy odczyn przekrwienny (1-3 h),
natomiast obserwowane termograficznie
poszerzenie naczyń tętniczych – do 48
h. Mediator, wchłaniając się w szerokim
strumieniu jonowym, u osób wrażliwych
może wywołać odczyn uogólniony pod
postacią: zaczerwienienia twarzy, ślinoto-
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2006
41
FARMAKOTERAPIA
ku, potliwości, spadku RR, tętna, zwężenia
źrenic i wymiotów. Jako antidotum podaje
się natychmiast podskórnie 1 mg atropiny.
Jonoforeza histaminowa kończyn dolnych
– powoduje zwiotczenie mięśni tętnic
oporowych oraz zwieraczy przedwłośnych
mikrokapilar, stąd zastosowanie w leczeniu
zaburzeń naczyniowych kończyn na tle tęt-
niczym i żylnym, które prowadzą do owrzo-
dzeń troficznych. Histamina dysocjująca na
jony dodatnie stosowana jest początkowo
w dawce 5 ml 0,005%, którą w zależności
od natężenia odczynu miejscowego można
zwiększać do 10-15-20 ml, nie przekraczając
1 mg, przy natężeniu prądu 0,05-0,2 mA/cm
2
.
Powierzchnia elektrody czynnej nie powin-
na przekraczać 150-200 cm
2
. Zabieg powi-
nien być poprzedzony testem na histaminę
wykonywanym w obecności lekarza i zostać
przerwany natychmiast po wystąpieniu
odczynu średniego (odczyn słaby – zaró-
żowienie skóry i ocieplenie; odczyn średni
– miejscowa pokrzywka; odczyn bardzo
silny – miejscowe pęcherze wypełnione
płynem surowiczym). Przeciętny czas zabie-
gu mieści się w granicach 5-10 min. Zabieg
stosuje się najczęściej w formie pośredniej
(odruchowej), a przez to bardziej selek-
tywnej, stosując znacznie mniejsze dawki
leków i powierzchnie elektrod. Działając na
odpowiednie odcinki rdzenia kręgowego,
powoduje się przewidywalne reakcje odru-
chowe w określonych dermatomach.
kręgosłupa, stosując prąd i czas ok. 20 min,
powoduje szybką poprawę kliniczną, której
dynamika często przewyższa skuteczność
niesterydowych leków przeciwzapalnych.
Wieloskładnikowość preparatu „neuro-te-
rapia” powoduje, że na ognisko bólu działa
równocześnie komponenta przeciwbólowa
(olejek goździkowy), przeciwzapalna (men-
tol) przeciwobrzękowa (saponiny) oraz roz-
kurczająca mięśnie gładkie (trójetyloamina,
trójterpeny), tym samym ma on szersze
spektrum działania niż NLPZ.
Choroby zapalne stawów
Jonoforeza kortyzonowa – może być sto-
sowana w wysiękowej i włóknistej postaci
zapalenia stawów, pochewek ścięgnistych,
przyczepów mięśni i więzadeł (głównie im-
munologicznych), zapalnych neuralgiach
nerwu trójdzielnego, zespole Costena. Roz-
puszczalny w wodzie bursztynian dobrze
dysocjuje na jony dodatnie, stosowany jest
w stężeniu 0,5-1 mg/ml ≤ 12 mg/zabieg,
przy natężeniu prądu 0,5-1 mA/cm
2
.
Jonoforeza nowokainowa – podobnie jak wy-
żej, z modyfikacją natężenia prądu (tab. 2).
Jonoforeza stawów i kręgosłupa z zasto-
sowaniem żelu „neuro-terapia”. W żelu
„neuro-terapia” znajdują się następujące
substancje chemicznie czynne: (1) menthol
1%; (2) Caryophylli oil (trójterpeny) 1,1%; (3)
Triethanolamine (trójetanoloamina) 0,35%;
(4) Camphora 0,2%; (5) chloroacetamid +
benzoesan sodu 0,1%; (6) esencja ALPA
97011 0,1% (olejki eteryczne: goździkowy,
eukaliptusowy, anyżowy, tymiankowy, la-
wendowy, rozmarynowy, kosodrzewinowy,
cynamonowy, kubebowy oraz octan izobor-
neolu, linalol, nerol, octan trójterpenowy). Po-
dawane z anody w obszar torebki stawowej,
pochewki ścięgnistej lub określony odcinek
Podsumowanie
Medycyna jest nauką w dużej mierze opi-
sowo-eksperymentalną, zmierzającą od
wnikliwych obserwacji pacjentów, poprzez
przemyślany eksperyment, do publikacyj-
nych uogólnień opartych na potwierdzonych
już kanonach wiedzy. W przedstawionym
opracowaniu celowo pominięto cały szereg
znanych powszechnie aplikacji, które można
zastosować w praktyce, korzystając wyłącz-
nie z tabel 1-2. Szczególny nacisk położono
na analizę podstawowych mechanizmów
działania metody oraz przedstawienie inte-
resujących i nietypowych prób, wskazując
nowe obszary zastosowań oraz drogi ominię-
cia jej największego ograniczenia – zasięgu.
Należy bowiem zdawać sobie sprawę z faktu,
że w swojej rutynowej pracy jako lekarze
codziennie dokonujemy bądź jesteśmy
świadkami różnych form eksperymentu me-
dycznego. Warto więc nauczyć się rozumieć
te zjawiska na poziomie molekularnym, wy-
ciągać wnioski… i dzielić się z innymi swoim
doświadczeniem. Szczególnie teraz w dobie
kryzysu w służbie zdrowia metody przezskór-
nego transportu leków warte są szczególnego
zainteresowania ze względu na:
•
dużą skuteczność w porównaniu do sto-
sunkowo niskich kosztów eksploatacji,
•
wyraźnie mniejszą liczbę objawów
ubocznych i powikłań narządowych,
•
możliwość suplementacji drogich,
specjalistycznych leków (np. kropli
okulistycznych) przy pomocy tanich
roztworów KJ, CaCl
2
czy nowokainy
przy jednoczesnym wzroście klinicznej
skuteczności leczenia,
•
perspektywy skutecznego zastosowania
tej grupy metod w zupełnie nowych ob-
szarach, takich jak kardiologia, onkologia,
osteologia lub gastroenterologia.
Rodzaj leku
znak jonu
elektroda czynna
calci chlorati
+
anoda
cuprum sulfurici
+
anoda
hialouronidaza
+
anoda
histamini
+
anoda
kalii iodati
-
katoda
magnesii sulfurici
+
anoda
metylocholini
+
anoda
natrii salicylici
-
katoda
novocaini hydrochlorici
+
anoda
lignocaini hydrochlorici
+
anoda
hydrocortisoni hemisuccinati
+
anoda
neomycini hydrochlorici
+
anoda
oxytetracyclini hydrochlorici
+
anoda
penicllini proc
-
katoda
sulfathiazoli natrii
-
katoda
streptomycini natrii
+
anoda
linkomycini hydrochlorici
+
anoda
gentamycini sulfate
+
anoda
W nr 2/06 „Rehabilitacji w Praktyce” ukaże
się II część artykułu, w której autor przed-
stawi podstawy teoretyczne jonoforezy.
amikacini sulfate
+
anoda
heparini sodium
-
katoda
phenilbutazon (butapirazol)
+
anoda
DR
MED
. A
NDRZEJ
D
YSZKIEWICZ
.
Zakład Komputerowych Systemów Biomedycznych.
Instytut Informatyki i Nauki o Materiałach,
Uniwersytet Śląski.
acidi m-benzoilohydratropici (ketoprofen)
-
katoda
diclofenac sodium (voltaren)
-
katoda
methoxypropriocin sodium (naproxen)
-
katoda
neuroterapia gell
+
anoda
Piśmiennictwo u autora i w „RwP+”
(www.elamed.com.pl/rehabilitacja)
Tab. 2. Cechy popularnych leków używanych do jonoforezy
42
REHABILITACJA W PRAKTYCE 1/2006
Piśmiennictwo
1. Asano J, Suisha F, Takada M.: Effects of pulsed output ultrasound on the transdermal
absorbtion of indomethacin froman ointment in rats. Biol Pharm Bull 1997, 20(3), 288
2. Barec A, Mc Anaw M, Prithard A.: Phonophoretic delivery of 10% hydrocortisone through
the epidermis of humans as determined by serum cortisol concentration. Phys Ther 1996,
76(7), 738
3. Beliar-Cohen F, Savoldelli M, Parel J.: Reduction of corneal edema in endotoxin induced
uveitis after application of l-name as nitric oxide synthase inhibitor in rats by ionophoresis.
Invest Ophtalmol Vis Sci 1998, 39(6), 897
4. Berliner M.: Reduced skin hyperemia during tap water ionophoresis after intake of
acetylosalicylic acid. Am J Phys Med Rehabil 1997, 76(6), 482
5. Braud R, Wahl A, Iversen P.: Effects of size and seqence on the iontophoretic delivery of
oligonucleotides. I Pharm Sci 1998, 87(1), 49
6. Byl N.: These of ultrasound as an enhanced for transcutaneous drug delivery;
phonophoresis. Phys Ther 1994, 74(6), 439
7. Dasgupta P, Fowler C, Stephen R.: Electromotive drug administration of lidocaine to
anesthetize the bladder before intravesical capsaicin. J Urol 1998, 159(6), 1857
8. Demirtas R, Oner C.: The treatment of lateral epicondylitis by ionophoresis of sodium
salicylate et sodium diclofenac. Clin Rehabil 1998, 12(1), 23
9. Dyszkiewicz A.: Komora do elektrofonoforezy. Urząd Patentowy RP, W 60653
10.Dyszkiewicz A, Gaździk T, Barańska T.: Drug penetration into muscle tissue after
phonophoresis, ionophoresis and electrophonophoresis. Acta Bioeng Biomech 1999, 1, 123
11.Dyszkiewicz A, Gaździk T.: Ocena penetracji leków we fragmentach tkanki mięśniowej po
zastosowaniu fonoforezy, jonoforezy i elektrofonoforezy. Post Reh 1999, 4, 93
12.Dyszkiewicz A, Imielski K.: Klinicke hodnoceni penetrace leku v procesu
elektrofonoforezy. Rehab Fizik Lek 2000, 4,158
13.Dyszkiewicz A, Gaździk T.: Zastosowanie leków immunomodulacyjnych w leczeniu
lędźwiowych konfliktów krążkowo-korzeniowych o dwutorowej symptomatologii. Reh
Ortop Traumatol 2004, 2, 190-5, wygłoszono:V Symp Chor Tk Łącznej, Ustroń 2003
14.Dyszkiewicz A, Grot M.: Sposób i urządzenie do redresji przykurczów w stawach. Patent
RP P 350342
15.Dyszkiewicz A, Kucharz E. J.: Zastosowanie jonopresoterapii stawów rąk z użyciem
borowiny w leczeniu chorych na reumatoidalne zapalenie stawów. Reumatol 2004, 42, 545-
50
16.Dyszkiewicz A, Kucharz E. J.: Zastosowanie elektrofonoforezy w leczeniu okołostawowych
zapaleń stawu barkowego. Fizjoterapia 2004, 3, 67-72;
17.Dyszkiewicz A, Wróbel Z.: Elektromechaniczne procedury diagnostyki i terapii w
rehabilitacji. W: Problemy Biocybernetyki i Inżynierii Biomedycznej pod redakcją Macieja
Nałęcza, Warszawa 2002, rozdział 1.4, 67-112
18.Dyszkiewicz A, Wróbel Z.: Sposób bezinwazyjnego wprowadzania leku przez bariery
biologiczne, zwłaszcza skórę oraz urządzenie do jego stosowania (1). Patent RP Nr P
345472
19.Dyszkiewicz A, Wróbel Z.: Sposób bezinwazyjnego wprowadzania leku przez bariery
biologiczne, zwłaszcza skórę oraz urządzenie do stosowania tego sposobu (2). Patent RP
371461
20.Egorow E, Kriukova M, Kriukov A.: Experimental validation of the efficacy of intraocular
phonoelectrophoresis in eye disseases. Vestn Offtalmol 1994, 110(1), 20
21.Franklin M, Smith S, Chenier T.: Effect of phonophoresis with dexamethasone on adrenal
function. J Ortop Sports Phys Ther 1994, 22(3), 103
22.Gherardini G, Gurlek A, Evans G.: Venous ulcers; improved healing by ionophoretic
administration of calcitonin gene related peptide and vasoactive intestinal polypeptide. Plast
Reconstr Surg 1998, 101(1), 90
23.Glass L, Janoszeski M., Gilbert R.: Intralesional bleomycin mediated electrochemotherapy
in 20 patients with basal cell carcinoma. J Am Acad Dermat 1997, 37(4), 596
24.Hippus M, Uhlemann C, Smolenski U.: In vitro investigations of drug release and
penetration enhancing effect of ultrasound on trans membrane transport of flufenamid acid.
Int J Clin Pharmacol Ther 1998, 36(2), 107
25.Hirvonen J, Guy R.: Iontophoretic delivery acros the skin; electroosmosis and its
modulation by drug substances. Pharm Res 1997, 14(9), 1258
26.Insanov A, Musaer A, Gazwinova E.: The effect of the ultraphonophoresis of deresinated
naphthalen in patients with a history of exudative pleurity. Vopr Kurortol Fizioter Lech Tiz
Kult 1994, 6, 18
27.Johnson P.G., Gallo S.A., Hui-S.W., Oseroff A.R.: A pulsed electric field enhances
cutaneous delivery of methylene blue in excised full-thickness porcine skin. J Invest
Dermatol 1998, 111(3), 457
28.Kahn J.: Phonophoresis technique questioned. Phys Ther 1996, 76(12), 1348
29.Kuzmin P, Darmostuk A.: A mechanism of skine appendage macropores electroactivation
during ionophoresis. Membr Cell Biol 1997, 10(6), 699
30.Kuznetzow N., Solun B., Fortushnova N.: The combined use of ultrasound and the laser in
treating patients with osteomyelitis of the ribs and sternum. Voen Med Zh 1994, 8, 26-28, 79
31.Levitski E., Kritskaia N., Ryzhkov V.: The characteristics of the mechanism of action in the
electro and ultraphonophoresis of brine and mud preparations. Vopr Kurortol Fizioter Lech
Tiz Kult 1994, 4, 8
32.Li S., Ghanem A., Peck K.: Characterisation of the transport pathways induced during low
to moderate voltage ionophoresis in human epidermal membrane. J Pharm Sci 1998, 87(1),
40
33.Mikhno L., Babov K., Novikov S.: The use of ultrasonophoresis in the rehabilitation of
myocardial infarct patients. Vopr Kurortol Fizioter Lech Fiz Kult 1994, 4, 4
34.Mikhno L., Novikov S., Pronina E.: The use of phonophoresis of Venoruton oinment and
milimeter range electromagnetic wawes for the correction of trophic capillary failure in
myocardial infarct patients. Link Sprava 1994, 9-12, 130
35.Murthy S.: Magnetophoresis: an approach to enhance transdermal drug diffusion. Pharmazie
1999, 54(5), 377
36.Nowak N.: Ionophoretic path test in allergic contact dermatitis; 30 years experience.
Dermatology 1997, 195(3), 303
37.Novikov V.V., Karnaukhov A.V.: Mechanism of action of weak electromagnetic field on
ionic currents in aqueous solutions of amino acids. Bioelectromagnetics 1997, 18(1), 25
38.Santi P, Volpato N.: Transdermal ionophoresis of salmon calcitonin can reproduce the
hypocalcemic effect of intravenous administration. Farmaco 1997, 52(6-7), 445
39.Tharian E., Tandon S.: Ionophoresis; a novel drug administration for extraction of deciduous
teth, a clinical evaluation. Ind I Dent Res 1994, 5(3), 97
40.Thomas S.P., Clout R., Deery C., Mohan A.S., Ross D.L.: Microwave ablation of
myocardial tissue: the effect of element design, tissue coupling, blood flow, power, and
duration of exposure on lesion size. J Cardiovasc Electrophysiol 1999, 10(1), 72
41.Turner N, Guy R. Ionophoretic transport pathways; dependence on penetrant
physiochemical properities. J Pharm Sci 1997, 86(12), 1385
42.Turner N., Kalia Y., Guy R.: The effect of curent on skin barier function in vivo; recovery
kinetics post ionophoresis. Pharm Res 1997, 14(9), 1252
43.Ueda H., Ogihara M., Sugibayashi K.: Difference in the enhancing effects of ultrasound on
the skin permeation of polar and non polar drugs. Chem Pharm Bull Tokyo 1996, 44(10),
1973
44.Wolke S., Neibig U., Elsne R., Gollnick F.: Calcium homeostasis of isolated heart muscle
cells exposed to pulsed high-frequency electromagnetic fields. Bioelectromagnetics. 1996;
17(2): 144
[ Pobierz całość w formacie PDF ]