[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Polska Liga Trze�wo��Dzieci alkoholik�wJak je rozumie�, jak im pomaga�Wyb�r i opracowanie: Alicja PacewiczPoradnia specjalistyczna dla dzieci i m�odzie�y ze �rodowisk zagro�onych alkoholizmem �OPTA"Warszawa 1994Spis Tre�ciWst�p .............................. .5Alicja PacewiczPolska rodzina z problemem alkoholowym jako �rodowisko wychowawcze .............. 9Charles DeutschRozbite szk�o, rozbite marzenia.O �wiecie prze�y� dzieci alkoholik�w(fragmenty ksi��ki) ............. ... ..... 31f.Alicja Pacewicz , y^ ^ Edukacja i terapia. Przegl�d ameryka�skich ' program�w pomocy dzieciom alkoholik�w ..... .97Alicja Pacewicz, Jacek Strzemieczny ^ Pomoc psychologiczna dla dzieci alkoholik�w j;e w Polsce. Problemy i propozycje . ...... ;. . . , �i, 117�l:Bibliografia ............... .'?��. ^'.v^: S1:'1^.1 145"':;Wst�p(Dzieci alkoholik�w to temat bolesny i wstydliwy. Rozmiary alkoholizmu w Polsce sprawiaj�/ �e problem ten stanowi dzi� jedno �i najbardziej pal�cych zagadnie� wychowawczy ctu Paradoksalnie jednak jest on stosunkowo s�abo obecny w �wiadomo�ci spo�ecznej i dopiero ostatnio zaczyna zdobywa� sobie prawo bytu. O dzieciach alkoholik�w m�wi si� najcz�ciej przy okazji dyskusji o ich rodzicach, mimochodem, traktuj�c ich do�wiadczenia jako jeden z ubocznych skutk�w na�ogu, nie za� samoistny problem. ^ ' My�lenie o dzieciach os�b z problemem alkoholowym przesi�kni�te jest spo�ecznymi stereotypami i indywidualnymi uprzedzeniami. Wyobra�enia na temat ogromu krzywd, b�d�cych udzia�em tych dzieci, wywo�uj� odruch lito�ci i wsp�czucia.'Uczucia te wynikaj� zazwyczaj z bezradno�ci opartej na prze�wiadczeniu, �e i tak niewiele da si� zrobi�, �e losu dziecka nie odmieni si�, je�li alkoholik nie przestanie pi�, a przecie� tak niewielu alkoholikom udaje si� zerwa� z na�ogiemT Fatalizm, obecny w my�leniu o pij�cych, rzutuje na postrzeganie sytuacji ich dzieci. Szczere wsp�czucie stykaj�cych si� z nimi osobi�cie i zawodowo nie znajduje adekwatnego wyrazu w konkretnych dzia�aniach wychowawczych i pomocy. Dodatkowo zniech�ca brak zakrojonych na szerok� skal� program�w spo�ecznego dzia�ania, zmierzaj�cych do poprawy sytuacji �yciowej dzieci alkoholik�w.Dzieci alkoholik�w padaj� ofiar� swoistego maksymalizmu pedagogicznego, opartego na prze�wiadczeniu, �e tylko radykalne zmiany ich �rodowiska wychowawczego - takie jak doprowadzenie pij�cego rodzica do zerwania z na�ogiem, g��boka i d�ugotrwa�a terapia ca�ej rodziny czy wreszcie umieszczenie dziecka w plac�wce opieku�czo-wychowawczej - mog� je uchroni� przed dalszymi urazami. Postawa taka nie sprzyja podejmowaniu6 Dzieci alkoholik�w. Jak je rozumie�, jak im pomaga�.zakrojonych na wi�ksz� skal� i bardziej realistycznych dzia�a� pomocnych. Powoduje/ �e pozostaje si� cz�sto na poziomie �ycze� i moralizatorskich postulat�w.Zdarza si� wprawdzie/ �e przeniesienie z domu rodzinnego do domu dziecka jest najlepszym rozwi�zaniem/ jednak w wi�kszo�ci przypadk�w takie posuni�cie nie jest ani mo�liwe/ ani te� optymalne z punktu widzenia potrzeb samego zainteresowanego. Z pewno�ci� najlepiej by�oby/ gdyby rodzic-alkoholik przesta� pi�/ jednak�e w tej populacji procent wyzdrowie� jest niski/ a poza tym osi�gni�cie abstynencji nie zawsze oznacza usuni�cie pato-gennych czynnik�w wychowawczych.Nie neguj�c potrzeby radykalnych krok�w/ trzeba wyra�nie powiedzie�/ i� nawet tam/ gdzie nie jest mo�liwa ca�kowita zmiana �rodowiska rodzinnego/ nadal warto podejmowa� pr�by pomocy. Ich celem nie ma by� eliminaq'a pierwotnych przyczyn uraz�w/ lecz os�abienie si�y psychologicznych �r�de� zaburze� oraz zwi�kszenie umiej�tno�ci radzenia sobie z trudno�ciami. Chodzi o dostarczenie dzieciom do�wiadcze� spo�ecznych stanowi�cych przeciwwag� dla ich urazowych prze�y�/ o budowanie alternatywnych �r�de� wsparcia emocjonalnego oraz uczenie ich bardziej konstruktywnych sposob�w funkcjonowania. ' Postawy spo�eczne oscyluj� pomi�dzy dwoma biegunami -zrozumienia i troski w stosunku do dzieci alkoholik�w/ kt�re nie sprawiaj� widocznych k�opot�w wychowawczych/ a nietolerancji i pot�pienia wobec tych/ kt�re w wyniku swych �yciowych do�wiadcze� staj� si� dzie�mi trudnymi. Antyspo�eczne i uci��liwe dla otoczenia zachowania tych ostatnich opatruje si� komentarzami w rodzaju: //niedaleko pada jab�ko od jab�oni"/ a dzieci odsy�ane s� z jednych plac�wek opieku�czo-wycho-'wawczych do drugich.Problem dzieci alkoholik�w w Polsce wymaga zmiany mentalno�ci spo�ecznej i konkretnych dzia�a�/ kt�re rzeczywi�cie uwzgl�dnia�yby ich potrzeby. Inspiracji szuka� mo�na w pomys�ach i wzorach kraj�w maj�cych wi�cej do�wiadcze� w tworzeniu systemu pomagania alkoholikom i ich rodzinom.Wstfp /Publikacja niniejsza zawiera opracowania i t�umaczenia kilku pozycji z literatury ameryka�skiej oraz dwa teksty polskie i przeznaczona jest przede wszystkim dla os�b pracuj�cych z dzie�mi ze �rodowisk dotkni�tych i zagro�onych alkoholizmem.Zamieszczone tu teksty prezentuj� podstawowe rysy psychologicznego portretu dziecka alkoholika/ opisuj� g��wne czynniki kszta�tuj�ce �wiat jego prze�y� oraz poruszaj� praktyczne zagadnienia pracy wychowawczo-terapeutycznej z takimidzie�mi.Artyku� �Polska rodzina z problemem alkoholowym jako �rodowisko wychowawcze" przedstawia ustalenia i obserwacje dotycz�ce problem�w i trudno�ci wynikaj�cych z wyrastania w polskich domach dotkni�tych alkoholizmem.Nast�pna pozycja to wybrane i opracowane fragmenty ksi��ki Charlesa Deutscha �Rozbite szk�o/ rozbite marzenia". Jej autor jest pomys�odawc� i merytorycznym opiekunem programu edukacji alkoholowej/ realizowanego w latach 1975-1979 w miejscowo�ci Somerville w stanie Massachusetts. Szczeg�ln� warto�� dla zrozumienia �wiata prze�y� dziecka ma wykonana przez Deutscha analiza pi�ciu czynnik�w charakteryzuj�cych sytuacje emocjonalne panuj�ce w rodzinie alkoholika. S� to: poczucie winy i obwinianie/ z�o�� i nienawi��, nieprzewidywalno�� i l�k/ zaprzeczenie problemowi i wstyd oraz centralna pozycja alkoholika oraz jego spraw w �yciu rodzinnym. -^Kolejny fragment, po�wi�cony modelom r�l rodzinnych dzieci alkoholik�w/ zosta� napisany w oparciu o znan� koncepcj� Sha-ron Wegscheider. Cztery kategorie opisuj�ce modele funkcjono-t wanta dzieci w systemie rodzinnym: //bohater rodzinny", �kozio� ofiarny"/ �stracone dziecko", �maskotka" stanowi� mog� u�yte- \ czne narz�dzia rozpoznawania typ�w postaw oraz trudno�ci ^ emocjonalnych u dzieci alkoholik�w.Ostatni z prezentowanych fragment�w ksi��ki Deutscha, zatytu�owany �Oczekiwania i cele", zawiera ostrze�enia i wskaz�wki adresowane do os�b podejmuj�cych prac� z dzie�mi alkoholik�w.8 Dzieci alkoholik�ta. Jak je rozumie�, jak im pomaga�.Zach�ca do przyjmowania realistycznych cel�w, formu�uje podstawowe zasady pracy/ podaje tak�e konkretne informacje, kt�re warto dzieciom przekazywa�.Kolejna pozycja to artyku� przegl�dowy, w kt�rym omawia si� kilka - powszechnie uznawanych za udane - ameryka�skich program�w terapeutycznych, edukacyjnych i profilaktycznych skierowanych do dzieci alkoholik�w oraz grup �zwi�kszonego ryzyka" uzale�nienia. Z przegl�du tego wida�, jak r�ne mog� by� podej�cia i metody pracy w tym zakresie - od rozwi�za� systemowych, zak�adaj�cych terapi� ca�ej rodziny i dzia�ania �rodowiskowe, do przedsi�wzi�� o charakterze edukacyjno-infor-macyjnym.Ksi��k� zamyka polski artyku� o pomocy psychologicznej dzieciom alkoholik�w. Prezentuje on koncepcj�, wynikaj�c� z do�wiadcze� zespo�u poradni dla dzieci i m�odzie�y ze �rodowisk zagro�onych alkoholizmem �OPTA".Mamy nadziej�, �e zawarte w niniejszym zbiorze materia�y b�d� inspiraq� dla os�b pracuj�cych z dzie�mi alkoholik�w, pomog� im lepiej zrozumie� ich problemy i utwierdz� w przekonaniu o potrzebie tej pracy.Alicja PacewiczPolska rodzina z problemem alkoholowym jako �rodowisko wychowawcze�Jak by�am bardzo ma�a, to tata ju� by� pijakiem, a mama p�aka�a i k��cili si�. Jak by�am w I klasie, to kupi�am mu krawat pod choink�. On przyszed� pijany i przewr�ci� choink�. Potem nas zbi� i podar� krawat. Zawsze przychodzi pijany i bije nas. Mama to nas kocha i pomaga, ale on to wcale nas nie lubi, tylko si� zn�ca i traci pieni�dze, a je z nami. Tylko raz w komunie wzi�� mnie na r�ce i kupi� rower. A potem rower sprzeda�,a za pieni�dze si^ upi�" - uczennica klasy pi�tej.dziecko alkoholikaO POLSKICH BADANIACH NAD DZIE�MI ALKOHOLIK�WPopulacja dzieci alkoholik�w - wed�ug wynik�w bada� z ko�ca lat 70. - liczy oko�o p�tora miliona. Liczba ta z ca�� pewno�ci� nie oddaje prawdziwych rozmiar�w zjawiska. Szacunki nie uwzgl�dniaj� bowiem dzieci alkoholik�w nie notowanych oraz dzieci innych nadmiernie pij�cych os�b, kt�re nie popad�y jeszcze w chorob� alkoholow�. Wiadomo, �e w Polsce 3 miliony os�b nadu�ywa alkoholu, co oznacza, �e liczba dzieci dotkni�tych tym problemem musi by� wi�ksza od podanej. Wobec tych liczb przera�aj�co w�ski okazuje si� zakres dzia�a� skierowanych do dzied alkoholik�w. W ca�ym kraju dzia�a obecnie tylko kilka kilkunastoosobowych grup wsparcia dla dzieci alkoholik�w.l- Ta autentyczna wypowied� dziewczynki pochodzi z ksi��ki H. Pielka, �Rodzina alkoholika jako �rodowisko wychowawcze w o�rodkach miejskich". Katowice 1978, s. 117.2. Liczb� t� podaje wielu autor�w m. in. M. St�p�r, �Alkoholizm rodzic�w a niekt�re przejawy niedostosowania spo�ecznego dzieci i m�odzie�y", materia�y z sesji popularnonaukowej, Kielce 1979. Dane aktualne pochodz� z �Polityki", 19,87, nr VIII.bada� zjawiska. Mimo to, naszym zdaniem/ w pracach polskich lekarzy, socjolog�w, psycholog�w i pedagog�w mo�na znale�� godne szerszego rozpowszechnienia wnioski, kt�re b�d� pomocne w pracy terapeutyczno-wychowawczej z dzie�mi alkoholik�w. Z punktu widzenia potrzeb os�b pracuj�cych z nim...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]